Ishin vitet ’20-të,- nis bisedën Lahi,-  sot e 80 vjet më parë., në vitin 1926-27, kur Baba, Ramizi, një djalë i ri, 25 vjeç, emnohet në Shkodër, në detyrën e oficerit. Ishte hera e parë që i shkeli këmba në këtë qytet. E pëlqeu. Që në takimin e parë u prezantue me emrin: Ramiz Fterra.

            Kur e pyesnin, se ç’ishte ky mbiemër, Babai u përgjigjej: është emri i vendlindjes sime. Është, thellë, afër detit e rrëzë malit, në krahinën Kurvelesh-Bregdet.

            Detyra e shefit te degës ushtarake të rekrutimit për ushtar në Shkodër, e bëri që të njihet në një opinion të gjerë dhe të fitojë emër. Në Shkodër punoi shumicën e viteve te punës, por dimë që ka shërbyer edhe në Tropojë e Peshkopi, Prizren e Lezhë. Madje  dhe në Fier. Dhe me kërkesën e tij  e kthyen përsëri në Shkodër, ku kaloi tërë jetën e tij. U bë shkodran, por sa herë që e pyesnin se nga ishte, Baba përgjigjej: Jam nga Fterra. Dhe shpjegonte se kush ishte vendlindja e tij.

            Vendosja në Shkodër e vëllait të madh, nxiti që të vinin këtu dhe dy vëllezërit e tjerë, Veseli e Rexhepi, të cilët me ndihmën e Ramizit, u bënë xhandarë po në Shkodër. Kështu u vendosën të tre vëllezërit në këtë qytet me histori dhe kulturë, që si trevë qytetërimi rrezatonte qytetërim.

            - Ja, në këtë qytet jena lind e jena rrit dhe ne bijtë e bijat e tre vllazënve:  Ramiz - Vese l- Rexhep. Dhe ne vërtetë jena shkodranë, por e duam dhe e çmojmë dhe vendlindjen e të parëve tanë. 

            - Po çfarë mund të na thoni më shumë, veçanërisht për Babain tuaj, që në një farë mënyre, bëri detyrën e babait dhe për vëllezërit, e jo më për ju fëmijët e tij ?

            - Baba, u lind në Fterrë, në vitin 1902. Por në moshën 2 vjeçare e mori në Turqi, Ymer Korkuti, i cili, me sa di unë, punonte kadi në Stamboll. Kjo se ne, si Haderaj kena kenë një mëhallë, pra, me prejardhje nga  një fis. Kështu u rrit në kryeqytetin e Perandorisë, ku dhe studioi për fenë islame. Mbaj mend, që njihte dhe na predikonte mësimet e Kuranit, shumë prej të cilave i dinte përmendësh. Madje dhe kur ishte ushtarak, e kthente kapelën me strehe nga mbrapa kresë dhe shkonte në xhami, ku falej e kryente ritet e fesë islame.

            - Po shkollën ushtarake, ku e ka kryer?

            - Ka krye një shkollë të mesme ushtarake në Stamboll. Në vite me vonë, kur Shqipnia u ba shtet, kreu dhe një shkollë ushtarake dy vjeçare, këtë radhë në Durrës, ku u diplomua si oficer. Me sa mbaj mend, Baba na pat thanë, se në këtë shkollë ka njoftun Asim Zenelin, Mustafa Matohitin e Shefqet Peçin.

            - Siç  duket, me qenë se ishin po nga Kurveleshi. Apo jo ?  

            - Edhe unë, i atij mendimi jam.  Po Baba lexonte dhe libra për artin e letërsinë. Njihte dhe citonte shpesh poetin e madh gjerman, Gëten. “Faustin” e recitonte. Njihte mire turqishten, italishten e gjermanishten.

            - Po gruan nga e mori ?

            - Të parën, e kishte nga Fterra. Zilo Avreci, quhej. Por jeta e saj ishte e shkurtër dhe vdiq pa lanë fmi. Më vonë u martua me Nanën tonë, Feride Çuçicaj, shkodrane, me origjinë nga shqiptarët e Malit të Zi. Lagja, ku banojmë dhe sot, ne dy vëllezërit, unë  e Agimi, quhet lagja “Çuçicaj”.

            - Ju na thatë se Ramiz Fterra ka qenë njeri me kulturë, kryesisht fetare e ushtarake dhe njëherazi, patriot. Mund të na thoni diçka për veprimtarinë e tij ?

- Ne vitin 1935, kur si ushtarak ishte në Fier, mori pjesë në lëvizjen e Fierit, ku ishte lidhur me patriotin e shquar Hetem Toton. Pas dështimit të kësaj kryengritje, Babën e transferuan në Tropoje. Këtu punoi per tre vjet. Pastaj e transferuan ne Prizren me te njëjtën detyre, me gradën kapiten i rangut te dyte, ku punoi 3-4 vjet.

- Në këto vite,- vazhdojnë tregimin dy djemtë, duke plotësuar njëri-tjetrin,  u njoh dhe krijoi lidhje e miqësi dhe me Jaho Gjoligun nga Kuçi. Mbaj mend, se kur isha i vogël,-shton Lahi,- me babën kam ardhë në Tiranë, në shpinë e xha Jahos.

            Aty nga muaji Maj i vitit 1944, babai i tyre u inkuadrua ne Brigadën e 9 Sulmuese.  Pas Çlirimit, përsëri ka shërbyer si kryetar i degës ushtarake ne Lezhë, Fieri e Puke, deri ne vitin 1949.

- Ai ka pasur lidhje e miqësi dhe me Spiro Moisiun,- shton më tej Lahi,-  i cili e ka ndihmue familjen tone per ta shpëtuar nga disa keqtrajtimeve qe i bene babës tonë për kohën e shkume. Një shok e mik i ngushte i babës tone ka kenë edhe Neshat Kolonja, ashtu si dhe Rexhep Halluni. Aty nga viti ’50-të, pasi u shkëput nga detyra ushtarake  punoi si llogaritar në Senatorjumin e Shkodrës, deri sa doli në pension..

Babës, tanë jetën, i pëlqente ta thërrisnin: Ramiz Fterra. Kështu na njohin dhe tani shumica e shkodranëve. Madje edhe sot, në familjen tonë, se ne banojmë në shtëpinë e Babës, fatura e energjisë elektrike na vjen me mbiemrin, Ramiz Fterra. Po ne ruajtëm mbiemrin e gjyshit Shahin Haderi.

*   *   *

-Baba është shquar,- vazhdon bisedën Lahi,- edhe per karakter te forte, për burrninë e tij. Ne vitet kur ka kenë me shërbim ne Puke, na ka dek një vëlla 8 vjeç, i cili lindi pas katër vajzave, që kishte dhe emrin e gjyshit tone, Shahin Haderi. Kur nana dhe farefisi jone ishin shume të pikëllum nga fatkeqësia, Baba mbajti burrninë, duke dhanë kurajë Nanës e të afërmve tanë.  

Edhe një detaj tjetër po me kujtohet, vazhdon bisedën Lahi. Sulo Velaj, që, më duket se ishte dajë i Kadri Hazbiut, por qe aso kohe ishte kryetar i Degës Ushtarake ne Shkodër, kishte një djalë qe e quanin Kastriot, te cilin unë e kisha shok klase. Sulua mua me donte si djalin e vet dhe kishte dëshire te me çonte në Shkollën e Sigurimit ne Tirane. Kur e mori vesh Baba, me thotë: -nuk do te jesh djali im, po shkove ne atë shkolle. Suloja, po deshi le të dërgojë djalin e vet….!

Babën ne Shkodër nuk e thërrisnin Ramiz, por “Kapidan”. Nuk e di si i ka ngelë ky emër. Po kur shikonin Babën, ata e thërrisnin: Eja Kapidan ! -Po vjen Kapidani,- thojshin. Dhe mua e Agimin, na pyesnin: Si jeni ju çunat e Kapidanit ? Apo, ku jeni, o çunat e Kapidanit?

Kur ishte i sëmure, ne vitet e fundit te jetës se tij, erdhi per me e pa në shpinë e tij, drejtori i Senatorjumit të Shkodrës, Dhimiter Lito, i cili i tha me shaka:- E shikon, se sa ke rene, o Kapidan ? Baba iu përgjigj, po me shaka:  Mua nuk me mposhten e ligështuan gjithë këto vite pune e vështirësi qe kam kaluar ne jete. Por, sëmundja, po me mposht, o Doktor Lito…! Po ty të faleminderit, se do me më ngrit në kambë.

Kur ka dek Baba, me 29 korrik 1970, i është bere një nderim i madh nga tanë Shkodra. nga miqtë e shokët e tij të shumtë.

- Si ta shpjegojmë lidhjen tuaj me Fterrën dhe fterjotët, megjithëse ju jeni lindur e jeni rritur  në Shkodër ?

- Ju keni të drejtë ta bani kët pytje. Por ka ndodhë kështu sepse nga prindët tanë, veçanërisht nga Ramizi e Veseli, por dhe Rexhepi, kena trashgue lidhjet me fterjotët.

- Ja,  dhe unë di që, qysh ne kohen e Zogut, -shton Agimi,- se ne Shkodër punonte Sinan Rukua, te cilin baba dhe dy xhaxhallarët tanë e kane përkrahur e ndihmuar, duke mbajtur lidhje si të ishin vllazni. Me vone familjet tona, lidhje kane mbajtur me Mehmet Dushen, Nail e Refik Bezhanin, Safet Memin, Ismet Elezin, Luan, Dusho, Fatmir e Engjell Dushen, me te cilët kena pas edhe lidhje farefisnie. Skënder Dusha vinte ne shtëpinë tone, si ne shtëpinë e vet dhe ne ndjeheshim krenar e te gëzuar, kur delnim shëtitje ne rrugët e Shkodrës me “pilotin” Skënder.

            Duhet thëne, se per këto lidhje me fteriotët është kujdes më shumë xha Veseli, pasi ai ishte i martuar me një grua fteriote, Nexhefe Xhamën, vajzën e Uzeir Xhamës. Po dhe Baba jonë mbante lidhje me fteriotë. Bastri Dauti i dërgonte Babës letër nga Fterra, në vitet ’50-të,  ku midis te tjerave, i kërkonte qe te ndihmonte 2-3 djem fteriote, qe ishin nxënës në Shkollën e mesme Pedagogjike, Shkodër. I shkruante për djalin e tij,  Plotim Dauti, dhe djalin e Neim Zanit, Bashkim Zani. Me vone i kanë dërguar dhe për Mynir Zhupën, etj. Lidhje kena mbajt dhe me Tare Brahon ne Vlore. Tashmë jena lidhe më gjithë Fterrën e fterjotët. Kanë ba efekt dhe në Shkodër disa emisione që janë shfaqur për Fterrën në ekranin e TVSH-së, veçanërisht dokumentari: “Fterra Labëri- Fterra Rivierë”.

Lidhjet te ngushta kena mbajt me Haderajt. Xha Muhedini na vinte dhe në Shkodër. Jena lidhë me kushërinjtë tanë, me Meton, Haderin, (që fatkeqësisht na vdiq para pak kohësh) e me Verdin. Këto vitet e fundit, se bashku me gratë e fëmijët kemi shkuar ne Fterrë e ne Sarande. Shpesh vijmë dhe ne Tirane, ku takohemi me fteriotët - tiranas. 

       Për ne bijtë e Ramizit, na ka ndikue me e dashe Fterrën e fterjotët dhe Nana jonë, Ferideja, megjithëse ishte prej Shkodre, e cila i afronte dhe i respektonte fterjotët. Nana, bënte shume kujdes me respektue, sidomos fisin e burrit te saj, shokët e miqtë e Babës.

            - A  mund te na njihni pak me përbërjet e familjeve Haderi ne Shkodër ?

            -Të Babës jena shtate fëmijë, 5 motra e 2 vëllazën. Të xha Veselit e Nexhefes,  Makbulja, Nafija,Teuta, Remzia dhe Fatmiri. Ndërsa, të xha Rexhepit janë pese: Bardhyli, Nazifi, Myzejeni, Hismeti dhe Dhurata. Unë me Julin kena dy fëmijë, Ramirin dhe Valmirën..

- Ndërsa unë me Mimozën, shton Agimi, kena dy: Argenin, më të voglin në haderajt e Shkodrës dhe Migenën. 

- Migena asht debulesa ime,- ndërhyn Lahi,- se vazhdon dhe studimet në Universitetin e Mesinës në Itali, ku dallohet për rezultate të larta. Ne fakt gjithë brezi i dytë e i trete, është arsimdashës. Migena lexon në internet dhe gazetën “Fterra jonë”.

 - Cili është aktiviteti i punës dhe detyrave qe keni kryer,  ju Lahi dhe Agim  ?

             - Unë,- thotë Lahi,-kam mbaruar shkollën teknologjike në 1968 dhe pastaj të Lartën për  Ekonomi-finance. Kam punuar ne Fabrikën e Qumështit si përgjegjës fabrike, ne Doganën e Shkodrës, kryetar i degës se tatimeve Shkodër, kryetar i Policisë Financiare Shkodër dhe drejtor i Entit te Banesave, po ne Shkodër.

 - Ndërsa unë,-tregon Agimi,- kam mbaruar shkollën e mesme mekanike- elektrike ne 1972 dhe më vonë të lartën per inxhinieri mekanike. Kam punue si inxhinier, si mësues ne shkollën e mesme e në Institutin e Misrit dhe te Orizit, deri ne vitin 1991. Aktualisht, kam aktivitet privat.

            Edhe njeri edhe tjetri, janë jo vetëm të zotë, por dhe shumë shoqëror. Ndaj kanë dhe miqësi të gjerë, Shkodër e Tiranë. Profesor Ahmet Osja, që është dhe miku i gazetës “Fterra jonë”, është mik i afërt, dhe i Agimit.  

             - A keni ndonjë mesazh për qe dëshironi t’ua përcillni fteriotëve nëpërmjet faqeve te gazetës “Fterra Jone” ?

            Mesazhi ynë është që fterjotët të jenë të lumtur e te bashkuar , të jenë krenar për  Fterrën, si vatër e diturisë dhe mirësisë, dhe për fterjotët që rrezatojnë kulturë e dashamirësi kudo ku banojnë e punojnë. 

 Ne shkodranët me origjinë fterjoti pohojmë me gojën plot origjinën tone. Ndaj, ne haderajt shkodranë e ndjejmë veten si pjese e pandare e Fterrës dhe fteriotëve.

                                                                                      Bisedoi,  Feksor SHKURTI

Nr.49 – prill 2006