NGA HISTORIKU I ARSIMIT TË FSHATIT FTERRË.

Historia e arsimit tonë kombëtar dhe e shkollës shqipe është e shkruar me vuajtje e sakrifica,me mund e gjak,ajo është një rrugë historike dhe e lavdishme. Gjatë jetës së tij shumë vjeçare edhe populli i Fterrës është përpjekur për arsimin dhe kulturën,për dritë e përparim dhe i ka shkrirë në një të vetme me luftën për lirinë dhe pavarësinë.
Në këto përpjekje e luftëra janë hedhur dhe hapat e para në rrugën e arsimit në Fterrë. Jo më kot kur ndonjë të pyet nga je dhe i përgjigjej nga Fterra,ai të thotë:”Ju fteriotët jeni me kulturë”
Vlerësim të madh për arsimin dhe kulturën e Fterrës ka bërë edhe shoku Enver Hoxha. Gjatë një bisede të zhvilluar në korrik 1954 me bashkëfshatarin tonë Zeko Braho, ai i ka thënë :”Fterra është e njohur në tërë qarkun e Gjirokastrës. Ka njerëz shumë të mirë. I jeni qepur prej kohësh kulturës ju fteriotët. Me shpirt në dhëmbë e me hismeqarllëk kanë mësuar disa nga të parët tuaj...Kam dëgjuar se shumë djem e vajza fteriote janë bërë mësues. Zanat nga më të bukurit dhe më të nevojshmit. Të përhapësh dritën e diturisë është një detyrë e madhe patriotike dhe këtë ju mund ta bëni mirë,se jeni njerëz të punës e të besës,jeni bij të denjë të nënës Shqipëri.”. Vlerësime te tilla nga udhëheqës janë bërë edhe herë të tjera
Fshati ynë si dëshmojnë disa dokumente historike dhe gjetje të pakta arkeologjike është i vjetër dhe historia e tij nis në thellësi të shekujve. E vjetër është edhe dëshira për arsim,dituri dhe shkrim-këndimin në gjuhën amtare në popullin e Fterrës. Ajo ka nisur shumë më parë se të çelej shkolla shqipe. Për shkollën në gjuhën e nënës shkrinë jetën e tyre ideologët dhe veprimtarët më të shquar të vendit tonë, pionierët e parë të arsimit tonë kombëtar siç ishin N.Veqilharxhi, J.De Rada, K.Kristoforidhi, Hasan Tahsini, Abdyl, Naim e Sami Frashri, J.Vreto, K.Hoxhi, P.Sotiri, Petro Nini Luarasi, etj.
Zhvillimi kulturor që trashëgoi fshati në shekullin 19 provon për një traditë të lashtë të kulturës. Njerëzit e shumtë në shkollat e larta që njohim në shekullin e kaluar provojnë se edhe më parë ka pas përpjekje dhe etje të madhe për arsim e dituri, por sot për sot na mungojnë të dhënat,prandaj po e nisim punën me ato që dimë e që i takojnë shekullit të kaluar.
Nga Fterra kanë dalë shumë njerëz me arsim të lartë siç kanë qenë Isa Hizmo, Ibrahim Hizmo, Ali Xhama etj. Që në vitin 1878 Isa Hizmon e gjejmë dekan në fakultetin e drejtësisë në Stamboll. Ai ishte shok dhe bashkëpunëtor i ngushtë me Hasan Tahsinin, rektorin e universitetit të parë turk. Po kështu Ibrahim Hizmua kishte një përgatitje të gjerë kulturore dhe njihte mirë dhe letërsinë gojore popullore shqiptare e atë të popujve të Lindjes së Afërt. Ai krijoi dhe vet dhe përpiloi në gjuhën shqipe “Bejtin e Jusufit”, duke nxjerrë materialin nga literatura fetare arabe. Që në vitin 1878 ai hartoi edhe “Bejtin e Garibit” në të cilin përshkruan hallet e njerëzve që jetonin në mërgim të ndarë nga farefisi, për të fituar kafshatën e gojës. Ja dy strofa të këtij bejti:
Të mëdha halle kanë,
Që s’ua thotë kandari
Dhe në vdekshin tek janë,
Trupin s’ua tret varri
Bëhen aq shumë merak
I djeg zjarr, i dashurisë
S’u qëndron zemra në bark
U është bërë e zezë pisë.
Lënda e vargëzuar në këtë këngë është e gjatë,por vlera e tyre qëndron më tëpër për ndjenjat atdhetare dhe për dëshirën e madhe që kishte autori për t’i shprehur ato në gjuhën e bukur shqipe.
Figura të tjera të shquara të dijes dhe kulturën në Fterrë kanë qënë edhe Omer Korkuti dhe Hivzi Bezhani, të cilët kanë mbaruar fakultetin e drejtësisë në Stamboll dhe janë karakterizuar nga ide e mendime përparimtare.Disa të tjerë kanë mbaruar shkollat e mesme në Filat e Janinë si Jaho Mato,Fetah Zani etj.
Fterra ka pasur edhe disa bejtaxhinj,midis të cilëve jane shquar Isuf Avreci dhe më vonë Shaqo Mita.Në një nga bejtet e Isuf Avrecit luftohet ndasia fetare duke i bërë thirrje hierarkisë klerike që të mos përçajë popullin, se myslimanë dhe të krishterë janë vëllezër.Ai përsërit moton aq të njohur të rilindasve të shprehur në mënyrë poetike nga Pashko Vasa me vargun “Feja e shqyptarit asht shqyptaria” - Ja një strofë e saj:
O ju të parët e fesë
Ju kam në krye e lartë,
Kombi është vëlla me pjesë,
Ndaj mos bëni propagandë.
Në fillim të shekullit tonë e ndoshta edhe më parë,edhe në Fterrë hynë abetaret e para të botuara nga shoqëritë atdhetare që vepronin jashtë Shqipërisë.Tani për tani dimë se abetaren e parë shqipe në Fterrë e ka sjellë Hasan Hizmo rreth vitit 1903, por dashuria e veçantë që kanë pasur fterjotët për dije e kulturë nuk lë dyshim se universitarët fterjotë që punonin dhe studionin në Stamboll do të kenë sjellë kopje dhe të “Abetares” së Shoqërisë Shqiptare të Stambollit.
Në vitin 1910 u hap pranë xhamisë shkolla e parë në të cilën mësimet zhvilloheshin turqisht, por mësuesi Fetah Zani u mësonte nxënësve fshehurazi dhe shkrim-këndim shqip. Ai kishte kryer studimet në medresenë e Janinës, vend në të cilin vepronin edhe mjaft atdhetarë të tjerë të shquar shqiptarë.I edukuar me idetë e rilindasve tanë të mëdhenj dhe duke plotësuar dëshirën e zjarrtë të bashkëfshatarëve, mësues Fetani mësoi mjaft djem të lexonin dhe të shkruanin në gjuhën amtare. Në këtë shkollë mësuan shkrim-këndimin shqip Xhevdet Braho, Xhemil Mehmeti etj.
Në fund të vitit 1912, me të marrë vesh Shpalljen e Pavarësisë, fterjotët e mbyllën menjëherë shkollën në gjuhën turke, por nuk mundën të hapin më shkollë të rregullt në gjuhë shqipe, megjithatë një pjesë e djemve të fshatit vazhdoi të mësojë “vjedhurazi” shkrim-këndimin shqip.
Qeveria e Përkohshne e Vlorës, me qëllim që të ndihmonte zhvillimin e arsimit kombëtar hapi në Vlorë kurse ku mësohej shkrim-këndim dhe jepeshin disa njohuri të thjeshta pedagogjike për ata që ju përgjigjën thirrjes së saj për të punuar si mësues. Në këtë kurs nga Fterra mori pjesë Selim Gjonika, por shkolla nuk u çel për shkak të trazirave e të luftës.
Në dimrin e viteve 1913-1914 populli i Fterrës u detyrua të shpërngulej nga fahati për arsye të ndjekjeve, vrasjeve dhe masakrave që ushtronin shovinistët grekë dhe u vendosën nëpër ullishtat e Vlorës ose në ndonjë fshat të Lumit të Vlorës. Në këto kushte shume të rënda, ku uria ishte e pandarë nga të ftohtit e madh, nëpër këto ullishte vdiqën sidomos disa fëmijë të vegjël dhe pleq. Burrat e fshatit në këtë kohe luftonin kundër ushtrive pushtuese greke.
Dokumentat e kohës shënojnë se në Fterrë u dogjën 89 shtëpi dhe se fshati kishte 491 frymë (L.T.Selenica “Shqipëria më 1937”, f.132). Por pushtuesit u detyruan të largoheshin dhe fterjotët u rikthyen në trojet e tyre të djegura e të shkatërruara.Vuajtjet jo vetëm që nuk e thyen dashurinë për liri e shkollë, por në të kundërt e shtuan atë.

HAPJA E SHKOLLËS SË PARË SHQIPE.

Shpallja e Pavarësisë dhe nevoja për forciimin e shtetit të ri Shqiptar, i cili ende pa u mëkëmbur mirë u bë arenë luftrash midis shovenistëve dhe Fuqive të Mëdha para dhe gjatë Luftës së Parë Botërore, bëri që temë e bisedimeve të përditshme të çdo familje dhe në kuvëndet e burrave të bëhej çështja e shkollës. Ajo vlerësohej si një çerdhe patriotizmi. si një vend ku brezi i ri do të edukohej si luftëtar për lirinë dhe begatinë e atdheut, shkolla shqipe do t’u çelte horizonte te reja si mëmëdheut dhe qytetarëve të tij.
Varfëria ishte e tillë sa që nuk mund të tregohet. Shtëpitë ishin djegur e bërë shkrum nga shovenistët, bagëtitë ishin therur për të mbajtur gjallë shpirtin, shtresat e mbulesat ishin krejtësisht të pamjafteshme në një kohë që dimri i ahpër po afronte. Fterjotët menduan në radhë të parë për hapjen e shkollës pa për të tjerat të bëhej si të bëhej. Në këto çaste shpërtheu atdhetarizmi i Selim Gjonikës, i cili, i edukuar nga thirrja patritike e Luigj Gurakuqit, ministrit të Arsimit të Qeverrisë së Përkohshme të Vlorës dhe fjala e zjarrtë e Jani Mingës, që i kishte dhënë mësim në kursin pedagogjik, lëshoi haurin e tij për të shkolluar djemtë e fshatit duke e marrë përsipër pa pagesë detyrën e mësuesit.
Dhe ja më në fund në tetor të vitit 1916 në këtë truall të lagur me gjak mbiu fara e pritur prej shekujsh: u hap shkolla e parë fillore shqipe e fshatit, e cila u bë një rreze drite në mbretërinë e errësirës.
Megjithëse propagandat e huaja shoveniste greke dhe italiane po bënin përpjekje intensive për shkolla në gjuhën e tyre, gjithë populli i Fterrës ishte kundër një veprimi të tillë dhe nuk lejoi për asnjë çast që ato shkolla të zinin vend, qoftë dhe për një kohë te shkurtër në fshatin tonë.
Në ditën e çeljes së saj shkolla kishte rreth 20 nxënës, djem të moshës 7-12 vjeç. Midis tyre bashkëkohësit kujtojnë se ishin Lame Xhama, Qazim Gjoni, Fero Gjoni, Himet Maçi, Neshat Brinja, Muharrem Korkuti, Sherif Dusha, Arif Mita, Qerim Avreci, Gani Maçi, Bastri Dauti, Tefik Hizmo, Beqo Hizmo, Vait Malo, Nedin Bezhani etj.

SELIM GJONIKA. Ka lindur rreth vitit 1860 në Fterrë dhe ka vdekur më 1936.Duke parë se pa dije nuk mund të ecej ai në moshën 20 vjeç shkoi në Janinë dhe mbaroi medresenë.
Me përpjekje që bënë rilindasit për hapjen e shkollave shqipe u njoh dhe Selimi e më vonë mësuesit e tjerë që dolën nga Fterra ose që punuan në shkollën e Fterrës. Fterjotët janë karakterizuar tradicionalisht nga një dashuri e veçantë për punën dhe figurën e mësuesit, ndaj dhe shumë bij të saj iu kushtuan dhe po i kushtohen këtij profesioni. Kjo traditë dha disa mësues të shquar që kane derdhure djersë për përparimin e shkollës shqipe dhe shkrim-këndimin e saj. Ajo ka qënë e pandarë nga lufta e armatosur për çlirimin e vendit nga pushtuesit. Edhe pas Shpalljes së Pavarësisë e në vitët e luftës së Parë Botërore kjo luftë vazhdoi me tërë forcën e saj.
Duke shfrytëzuar kujtimet e Mësuesit të Popullit Lame Xhama, ish nxënës i ditës së parë të shkollës së Fterrës, shënojmë se ...”ky haur ishte pa tavan, pa dyshene, me dy dritare të vogla nga rruga, nuk kishte orendi e mjete mësimi, libra e fletore. Por dëshira e zjarrtë e banorëve bëri që shkolla të rregullohej shumë shpejt. Për t’u përdorë si dërrasë e zezë u lye më trashë një faqe muri me gëlqere të bardhë dhe në të nxënësit shkruanin me thëngjll druri. Më vonë kjo dërrasë u lye me blozë dhe shkruhej me gur gëlqerje. Si thëngjijtë edhe gurët e gëlqeres i sillnin nxënësit sipas radhës.
Ditën e parë të çeljes së shkollës u bë një ceremoni e thjeshtë me prindërit dhe nxënësit. Në këtë përurim Selim Gjonika tha: Dita e sotme, kjo ditë e bardhë e plot hare që gdhiu sot mbi fshatin tonë do të nbetet e paharruar si një ditë e madhe dhe e shquar për banorët e Fterrës.”. Në këtë ceremoni mësuesi foli për rëndësinë e shkollës shqipe dhe i porositi prindërir që jo vetëm të mos i pengojnë fëmijët, por dhe të interesohen me të gjitha mënyrat për t’u siguruar atyre libra e fletore ose shkrime të çdo llojshme në gjhuhën shqipe, si gazeta, revista etj. Të entuziazmuar nga kjo fjalë në fund te ceremonisë prindër e nxenës thirrën më të lartë: Rroftë Shqipëria! Rroftë Shkolla! Rroftë mësues Selimi.!
Mësuesi i rreshtori nxënësit sipas gjatësisë në oborr dhe i kontrolloi për pastërti. Në klasë i pa për mjetet mësimore që kishin. Nxënësit rrinin të ulur këmbëkryq në tokë mbi posten që e kishin sjellë secili nga shtëpia. Ata u ulën sipas gjatësisë dhe me fytyrë nga dërrasa në të cilën do të shkruhej. Kjo dërrasë, në fillim e bardhë e pastaj e zezë, ishte libri bazë në atë kohë. Ditën e parë ai u mësoi gërmën A të madhe e të vogël të shtypit dhe të dorës si dhe numurin 1 dhe 2. Nxënësit u larguan shumë të gëzuar.
Mësues Selimi dukej i egër nga natyra, por me nxënësit sillej mirë dhe i porosiste që të mësonin mësimet dhe të dëgjonin me shumë vëmëndje. Nga etja e tyre e madhe për dituri u arrit që brenda dy muajve ata të mësonin të gjitha shkronjat dhe numurat deri ne 10 me mbledhje, zbritje, shumëzim, dhe pjesëtim. Bënin dy deri tre orë mësim në periudhën e dimrit dhe tre deri katër orë në periudhën e verës për çdo ditë. Program dhe plan mësimor nuk kishte, atë e hartonte vetë mësuesi.
Në mbarim të tremujorit të parë erdhën disa abetare e arithmetika me të cilat nxëmësit filluan të bënin ushtrime për formim fjalësh e fjalish dhe ushtrime e problema arithmetike. Gjatë kësaj kohe filluan të shkruanin emra njerëzish, kafshësh dhe formonin me to fjali, ndërsa në arithmetikë mësuan veprime deri në 100. Ata filluan të përmirësonin dhe shkrimin e disa shkronjave që nuk e kishin mësuar si duhejh, se dhe vet nësuesi tre muaj kurs kishte bërë.Murin, dërrasë të zëzë ose të bardhë, mësuesi e ndante në dy pjesë, njëra për shkrim dhe tjetra për arithmetikë.
Nxënësit nuk u mërzitën asnjëherë edhe pse rrinin me vështirësi këmbëkryq, dhe kishin vullnet të madh për të mësuar. Mësuesi i porosiste që të merrnin dije për të nderuar atdheun, shkollën,prindërit dhe veten, kultivonte tek ata ndjenjën e dashurisë për dije për gjuhën amtare, për Shqipërinë. Ai u tregonte shpesh herë ngjarje për Skënderbenë, për ngritjen e Flamurit në Vlorë më 1912, për trimërinë e burrave dhe grave të fshatit në luftrat e përgjakshme kundër pushtuesit. Këshillat e tij për të mësuar ishin të vazhdueshme duke thënë se shkolla e dituria janë gëzimi i jetës, janë lumturi e vërtëtë për njeriun. U thoshte nxënësve se fshati në të ardhmen nuk do të kishte si shkollë një haur e pa mjete mësimore, por do të përparonte shumë sapo Shqipëriq të ishte e lirë. Mësues Selimi u bë një figurë e dashur dhe e nderuar jo vetëm për nxënësit, por për gjithë fshatarët.
Një nga nxënësit e parë të shkollës, Lame Xhama i thur vargje në vitin 1924 shkollës dhe mësuesit të saj :
Më nëntëqind gjashtëmbëdhjetë,
Një rreze drite ndriçoi,
Edhe në Fterrën e lashtë,
Shkolla e parë shqipe filloi,
Me mësues Selim Gjonikën,
Për shqip një kurs kish mbaruar,
Të shkurtër e kish diturinë,
Për ne qe dita m’e gëzuar.

Për hapjen e shkollës së parë shqipe ne Fterrë një ndihmë të madhe kanë dhënë dhe Tahsin Elezi, Remzi Braho, Iljaz Dusha, Mato Dusha etj. Ata punuan për t’i bindur prindërit që t’i dërgonin fëmijët në shkollë dhe u interesuan për ndërtimin e disa orendive të thjeshta shkollore.
Nxënësit Qazim Gjoni dhe Nedin Bezhani kujtojnë cilësitë e larta të mësuesit të tyre të parë dhe se ata shkruanin, për mungesë të fletoreve, në dërrasë shtufi. Për të mësuar veprimet arithmetike mësuesi i porosiste të merrnin guriçka apo shkopinj. Si mësuesit dhe nxënësve u pëlqenin shumë këngët patriotike dhe i mësuan ato me zell.
Pas Kongresit të Lushnjës Qeverria e Sulejman Delvinës me ministër arsimi atdhetarin Sotir Peci u interesuan për çështjen e shkollave.Në këtë Kongres u vendos njësimi i shkollës sonë kombëtare. Vendimeti e këtij Kongresi mbajtur në gusht 1920 hodhën bazat për shkollat tona., kështuqë në vitin e ri shkollor 1920-1921 u fillua me programet dhe planet e reja mësimore.
Programet e miratuara nga Këshilli i Epërm Arsimor u zbatuan edhe në shkollën e Fterrës, e cila u rihap me kërkesën këmëngulëse të popullit në vitin shkollor 1921-1922.
Në raportin e dhënë nga Ilia Dilo, ispektor i arsimit të prefekturës së Gjirokastrës, më 5 qershor 1921 për Fterrën thuhet : “ Fterra ka më se 100 shtëpi, shkolla e këtij fshati u mbyll vjet nga mungesa e ndërtesës, po nuk kanë pushuar së kërkuari t’u çelet shkolla dhe zotohen të lëshojnë nga shtëpitë e tyre për shkollë, me t’u emëruar mësuesi”.
Kërkesat për hapjen e shkollës u miratuan dhe si mësues u caktua Nimet Selimi nga Tatzati. Godinë shkollore vazhdonte të mos kishte sepse ajo ishte djegur. Për këtë qëllim u përdor xhamia, e më vonë një dhomë e vogël e Xhafer Shehut, e cila ndodhej në vendin ku sot është ndërtuar shkolla e re 8 - vjeçare. Kushtet e mësimit ishin po ashtu si më parë shumë të vështira. Filloi të shtohej numuri i djemve që vazhdonin mësimet, ndërsa vajzat pengoheshin nga ndikimet fetare e patriarkale.
Kongresi i Dytë Arsimor që u mbajt në Tiranë në vitin 1922 shënoi një hap përpara për shkollën shqiptare sidomos në drejtim të forcimit të luftës kundër ndasive fetare dhe të demokratizimit.
Programi sintetik - analitik i shkollave fillore që aprovoi Kongresi u zbatuan edhe në shkollën e fshatit tonë, në të cilën atë vit erdhi si mësues Neim Zani.Ai kërkonte që nxënësit të ishin të urtë, të sjellshëm, të dëgjonin këhillat e mësuesve ë të prindërve dhe më të rriturve, të ndihmonin e të nderonin pleqtë e të pamundurit. Mësuesi kujdes të veçantë i kushtone bukurshkrimit, prandaj dhe në shkollën e Fterrës në këtë drejtim u krijua një traditë e mirë.
Me fillimin e vitit shkollor 1924 - 1925, si kudo, edhe në shkollën e Fterrës filluan të zbatohen detyrat e Kongresit të Tretë Arsimor, që i zhvilloi punimet në gusht të vitit 1924, në kohën që kishte filluar Revolucioni i Qershorit.



GJËNDJA E SHKOLLËS FTERRËS GJATË REGJIMIT ÇIFLIGARO-BORGJEZ TË ZOGUT.

Si për çdo sferë të jetës dhe veprimtarisë edhe për arsimin regjimi i Zogut ishte dhe mbeti deri në fund një regjim shtypës dhe shfrytëzues e regresiv, që me të gjitha forcat dhe mundësitë e ngadalësoi progresin shoqëror e kulturor-arsimor. Por edhe populli i udhehequr nga atdhetarët e vërtetë, nuk rreshti për asnjë çast luftën për përparimin e arsimit kombëtar.
Një ndikim pozitiv në këtë kohë ka edhe ardhja e Jani Mingës si inspektor i arsimit të prefekturës së Gjirokastrës, detyrë të cilën e filloi në mars të vitit 1925 dhe e vazhdoi për gati një dekadë. Në sajë të interesimit të tij erdhën dhe për nxënësit e varfër abetare dhe arithmetika falas, të cilat ndimuan në ngritjen e cilësisë së përvetësimit të mësimeve.Gjatë kësaj përiudhe dhe shkolla e Fterrës nuk eci sa duhet përpara. Ajo që u bë në Fterrë në këtë kohë i kushtohet dëshirës së madhe të popullit dhe sidomos nxënësve për të mësuar. Për mungesë tekstesh disa herë viti shkollor fillonte me vonesë.
Gjatë vitit 1925 populli i fshatit, duke parë kushtet e vështira që kishin fëmijët për të mësuar nga mungesa e një dhome mësimore, vendosën që të ndërtonin një shkollë të re. Me një mobilizim të jashtëzakonshëm pregatitën vet tjegullat, gëlqeren, qerestenë, grumbulluan gurë dhe brënda një kohe të shkurtër e ngritën shkollën, por mësimi vazhdoi të zhvillohej në xhami për mungesë të orendive shkollore.
Në inspektimin që iu bë shkollës së Fterrës nga Jani Minga në qershor të vitit 1926, thuhet: “shkolla e Fterrës si godinë është e mirë po e pa plotësuar dhe pa orendi dhe kështu mësimi jepet sot në xhami. Pleqësisë i treguam nevojën e plotësimit të shkollës se re për vitin e ri shkollor. Shkolla përmban nxënës të regjistruar 22 dhe vazhdojnë rregullisht mësimet 17 të ndarë në tre rende. Veprimi i shkollës jo kaq i mirë...Regjistrat u gjëndën në rregull’.
Në vjeshtën e vitit 1926 nxënësit e shkollës filluan mësimin në godinën e re me dy klasa. Në këtë godinë mësuan fëmijët e Fterrës deri në vitin 1969, kohë në të cilën filloi mësimi në shkollën e re dykatshe me 12 dhoma mësimi.
Në vitin shkollor 1926 - 1927 na jepet pasqyra për shkollën e fshatit:

Nxënës të regjistruar Nxënës të regullt
Klasa M F M F
Klasa e I-rë 14 16 12 12
“ II-të 5 - 4 -
“ III-të 4 - 3 -
“ IV-të - - - -
Gjithsej 23 16 19 12

Nga pasqyra e mësipërme del se për herë të parë vajzat kanë shkuar në shkollën e Fterrës në vitin 1926 ato i përkasin vetëm klasës së parë dhe mendohej se shkrim-këndimi që mësohej në këtë klasë ishte i mjaftueshëm për vajzat, të cilat ideologjia e kohës i trajtonte si të përçmuara.
Shkolla sikurse edhe në vitet para ardhëse, ishte tre-klasëshe, dhe me katër nxënës të rregullt në klsën e dytë dhe tre të rregullt në klasën e tretë. Kjo i detyronte disa djem të fshatit, që kërkonin të vazhdonin më tëj mësimet, të shkonin t’a kryenin klasën e katërt dhe te pestë në fshatrat ose qytete të tjera, gjë që kishte shumë vështirësi si për familjet dhe për nxënësit. Ata që shkonin në shkollën e Kuçit dhe të Borshit e bënin rrugën më këmbë duke udhëtuar 4 deri 5 orë në ditë me bukë misri pak djathë e qepë në torbën e librave.Ata ishin të veshur aq keq sa që mund t’i quajmë të leckosur, dhe shollët (këpucët) e tyre ishin të atilla që shpesh i nxirrnin gishtërinjtë e këmbëve përjashta. Në verë të gjithë djemtë ecnin zbathur nga që nuk kishin ç’të vishnin. Megjithë këto kushte të vështira djemtë fterjotë nuk thyheshin, por shkonin rregullisht në shkollë dhe përgjithësisht mund të thuhet se mësonin mjaft mirë, traditë e cila u ruajt gjatë. Një trajtim të mirë mxënësve te Fterrës që vazhdonin në këto fshatra u bënin mësuesit Mustafa Luçi, Estref Pula e Mitro Vranai.
Me luftën këmëngulëse të popullit dhe përkrahjën e madhe që dha Jani Minga, u arrit që në Kuç të hapej një konvikt për të vazhduar klasën e 4-të dhe të 5-të fillore nxënësi e Kurveleshit. Por regjimi nuk e zgjati shume jetën e këtij konvikti, prandaj përfaqësuesit e Kurveleshit të Poshtëm u mblodhën më 17 korrik 1931 në Kuç dhe i bënë kërkesë Ministrisë së Arsimit për çeljen e tij, i cili u mbyll pas dy vjete pune. Në këtë kërkesë midis të tjerash thuhej: “ Nuk mund të përshkruhet dëshpërimi ynë dhe dëmet që solli mbyllja e konviktit në fjalë. Veçanërisht shtojmë se me mbylljen e konviktit dëshira për arsim sa vete pakësohet, mbasi shkollat fillore nuk mund të japin frytin e dëshiruar.
Duke shpresuar se ajo PT Ministri, duke marrë parasysh mirësinë që do të na sjellë konvikti, do të japë urdhërat përkatësëe për riçeljen e tij” (AQSH f.295, viti 1931, dosje 33, f.126). Por ai nuk u ham më. Këtë kërkesë e kanë firmosur edhe përfaqësues të Fterrës I.Bezhani, F.Zani, A.Dauti dhe Murat Dhuli.
Që të shkoje në shkollë të mesme e sidomos në të lartën e aq më tëpër të merrje bursë ishte e vështirë se pengonin taksat dhe konkurset. Po ku të gjente përkrahje fshatari i varfër i Fterrës! Një pjesë e atyre që mundën të vazhdojnë shkollën punonin si shërbëtorë nëpër familjet e agallarëve të qytetit, ose u ndihmuan nga patriotët e vërtetë. Para çlirimit nga bijt e Fterrës arritën të mbarojnë shkollën Normale te Elbasanit Xhevdet Kofina, Lame Xhama, Hiqmet Dusha, Safet Kofina, Hiqmet Shehu, Tare Braho.




LISTA E NXËNËSVE QË KANË MBARUAR PARA ÇLIRIMIT SHKOLLAT E MESME TË SHQIPËRISË:

Nr. ! Emri dhe mbiemri ! Shkolla që mbaroi ! Vendi

1 Xhevdet Kofina Normale Elbasan
2 Lame Xhama Normale Elbasan
3 Safet Kofina Normale Elbasan
4 Hiqmet Dusha Normale Elbasan
5 Hiqmet Shehu Normale Elbasan
6 Tare Braho Normale Elbasan
7 Shefki Mita Normale Elbasan
8 Esat Haxhiu Teknike Tiranë
9 Refik Bezhani Gjimnaz Shkodër
10 Ismet Elezi Gjimnaz Tiranë
11 Safet Gjoni Medrese Tiranë
12 Shaban Mita Medrese Tiranë
13 Arshi Brinja Bujqësore Lushnjë
14 Shefqet Brinja Bujqësore Kavajë
15 Siri Bezhani Teknike Korçë
16 Nail Bezhani Tregtare Vlorë
17 Fiqret Braho Shehu Bujqësore Kavajë
18 Zija Braho Shehu Teknike Tiranë
19 Turhan Mato Normale Elbasan

Gjatë viteve 1925 - 1935 në shkollën e Fterrës mësuan Hiqmet Dusha, Turhan Mato, Osman Memi, Azem Çeli dhe Fuat Mato, të cilët iu përgjigjën thirrjes duke u rreshtuar në çetat dhe brigatat partizane dhe dhanë jetën për lirinë e atdheut duke mbuluar me lavdi edhe emrin e shkollës që i edukoi.Gjatë viteve të shkollës ata shquheshin për dashurinë që kishin për mëmëdheun, popullin, fshatin dhe shokët e ishin të shkathët dhe me mësime shkonin mirë. Malit për liri dolën edhe nxënës të tjerë të shkollës së Fterrës, midis të cilëve përmendim vajzat Shaze Mita dhe Bajame Brinje.
Gjer në çlirim kushtet për vazhdimin e shkollës vazhduan të jenë të këqia. Mungonin jo vetëm librat shkollore, por edhe shumë mjete të tjera. Për paraqitjen në shkollë u caktohej nga mësuesi koha kur dielli ishte në këtë majë mali, fshat apo kodër, se fshatarët nuk kishin orë.
Për kënd sportiv apo lodra me top as që mund të bëhej fjalë. Fëmijët luanin më top me lecka. Topi i parë i fotbollit në Fterrë ka ardhë në vitin 1942 dhe shumica e djemve shkonin deri në sheshin e gjerë të Bërdës për të luajtur, në atë shesh që ishte i mbushur plot me rrodhe e që fëmijët të zbathur u bëheshin këmbët gjak se nuk kishin këpucë. Loja më e përhapur në shkollë ishte “zjarçi”, lojë me vrapim në të cilën fëmijët ndaheshin në dy grupe kundërshtare dhe në të ftohtë e në të nxhehtë zhvillonin këtë lojë. Lojë tjetër ishte “dërrasazi”.
Nxënësit dhe mësuesit pëlqenin shumë dhe këngën për përmbajtjen e saj atdhetare, e cila shpesh shndërrohej në një “labçe”.Gjëja e parë që kërkonte Jani Minga kur vinte për kontroll ishte kënga patriotike. Në rast se nxënësit nuk dinin këngë atdhetare puna e mësuesit vlerësohej e dobët.

VEPRIMTARIA E SHKOLLËS SË FTERRËS DHE E MËSUESIT HIQMET DUSHA GJATË LUFTËS ANTIFASHISTE NACIONALÇLIRIMTARE.

Më 7 prill 1939 atdheu ynë u pushtua nga Italia fashiste, e cila u përpoq të shfrytëzonte shkollën e mësuesit për italianizimin dhe fashistizimin e vendit. Edhe populli i Fterrës e ndjeu peshën e robërisë fashiste. Pushtuesit për të bërë për vete brezin e ri, krijuan organizatat fashiste të të rinjve dhe të fëmijëve. Ata u përpoqën që t’i fusin edhe fëmijët e Fterrës në organizatën e balilëve, po nuk ia arritën dot qëllimit. Për t’i italianizuar e fashistizuar fëmijët shqiptarë gjatë verës i dërgonin në Itali, por nga Fterra nuk shkoi asnjë, se populli i njihte mirë qëllimet e fashistëve, të cilët kërkonin të helmatosnin ndërgjegjen kombëtare të brezit të ri. Fterjotët thoshnin “Fëmijët që kemi lindur do t’i rrisim vetë. Nuk kemi nevojë për lëmoshën fashiste. Edhe në vitin shkollor 1939-1940 nxënësit e Fterrës u penguan shumë nga që nuk kishin libra e mjete të tjera shkollore.
Një punë të lavdërueshme kundër ideologjisë fashiste në shkollën e Fterrës bëri mësuesi i saj Hiqmet Dusha. Ai nuk i zbatonte kërkesat e programit dhe teksteve fashiste, mjaftohej vetëm me shkrimin formalisht në regjistër. Ai u mësonte nxënësve ngjarje nga historia e lavdishme e popullit tonë. Edhe temat e hartimit i zgjidhte me karakter kombëtar. Ja disa prej tyre : “Fytyra e Skënderbeut - ideal i pashuar kombëtar”, “Malli i atdheut në veprat e shkrimtarëve të rilindjes”, etj. Edhe gjendja e mësuesve gjatë regjimit fashist po keqësohej.
Populli i Fterrës, sikurse e gjithë Shqipëria, i ka ruajtur të pastra traditat e larta morale të shqiptarëve, por me themelimin e PKSH këto ndjenja morën një përmbajtje te re dhe shpërthyen më furishëm.
Shkolla e Fterrës, nën drejtimin e Hiqmet Dushës që në fillim të Luftës Nacionalçlirimtare u shndërrua në një qendër të qëndresës antifashiste dhe çerdhe e lëvizjes çlirimtare. Hiqmeti erdhi në shkollën e Fterrës në shtator të vitit 1940. Në këtë shkollë punonte si mësues edhe Mihal Kopali nga Çorraji.
Hiqmeti lindi në shkurt të vitit 1914 në haurin e një fshatari të varfër në Gjorm të Vlorës. Pasi mbaroi shkollën fillore 3-klasëshe të fshatit vazhdoi mësimet në atë të Kuçit, ku detyrohej të shkonte e të vinte përditë në këmbë. U dallua për zellin që kishte për mësime. Me vështirësi mundi të regjistrohej në shkollën e mesme në Gjirokastër, por më vonë vazhdoi Normalen e Elbasanit duke qenë se në Gjirokastër u mbyll dega e mësuesisë. Kishte një dëshirë dhe kënaqësi te veçantë kur shikonte se në shkollën e Fterrës bashkëfshatarët e vegjël e ndiqnin me vëmendje dhe mësonin mirë. Një punë të veçantë ai bëri me ata prindër dhe nxënës që nuk vinin në shkollë dhe në këtë drejtim arriti suksese të mira. Ai bindi dhe shumë bashkëfshatarë të rritur për të mësuar shkrim e këndim.
Luftë këmëngulëse bëri edhe kundër bestitnive fetare, të cilat kishin ngulur rrënjë të thella në mendjet e fshatarëve.Në ras sëmundjesh ai shkonte nëpër familjet e tyre dhe ngulte këmbë që të sëmurit ta çonin tek mjeku duke thënë se nuskat nuk i sillnin asgjë shëndetit.
Në shkollë në orën e mësimit përdorte forma e metoda tërheqëse. Ishte i qetë, i qeshur dhe i afrueshëm me nxëmësit duke i mbajtur pranë me sjelljen e ngrohtësinë e tij prindërore.
Themelimi i PKSH dhe organizimi i kryengritjes së armatosur kundër pushtuesve dhe trdhëtarëve, edhe për popullin e Fterrës hapi perspektiva te reja. Mësuesi qe ndër të parët që përqafoi vijën e saj dhe me të gjitha mundësitë u përpoq që frymën e partisë ta fuste jo vetëm tek nxënësit por te gjithë bashkëfshatarët. Hiqmeti ditën merrej me detyrën e mësuesit dhe natën shkruante e shumfishonte me makinën e tij te shkrimit traktet e Partisë. Në këtë veprimtari udhehiqej nga organizata e Partisë e Kurveleshit sidomos nga Mustafa Matohiti.
Mësues Hiqmeti punoi shumë për edukimin atdhetar të nxënësve. Kujdes të veçantë u kushtonte ngjarjeve historike. Kështu, një herë me rastin e 28 Nëntorit të vitit 1942 ai, në krye të nxënësve, organizoi shkeljen e flamurit fashist, mbi të cilin kaluan të gjithë nxënësit me radhë.( “Pionieri”, nr 22 nëntor 1984).
Në një rast tjetër, kur po bëhej varrimi i dëshmorit të parë të rinisë së Kurveleshit, Fuat Matos, ai organizoi mirë dhe nxënësit për këtë ceremoni. Pasi foli Memo Metoja në emër të Lëvizjes Nacionalçlirimtare, e mori fjalën edhe Hiqmeti, i cili midis të tjerave tha : “ Fuat, çohu!... të shikosh bashkëfshatarët që po të rrtethojnë, nënën që po qëndron aq krenake, të shikosh shokët e tu të vegjël, nxënësit e shkollës që kanë ardhur të të japin lamtumirën e fundit. Hiqmeti i mësoi nxënësit që të mos nderonin sipas mënyrës fashiste, por duke ngritur dorën grusht e duke thënë : “Vdekje fashizmit - Liri popullit”!
Në shkurt të vitit 1943 ai hyri në PKSH. Gjatë pranverës së vitit 1943 ai mungonte nga shkolla gjithënjë e më shpesh. Dhe ja një ditë maji erdhi dhe u tha nxënësve të nxirrnin fletoren dhe të shkruanin vargjet:
Lamturimr shtëpi e dashur,
Farë e lis!
Do marrë armë në dorë,
Rrugë të re do nis,
Lamturmirë nën e babë,
Se do shkoj,
Në male edhe në fusha,
Do luftojmë,
Të mos ketë vendi ynë,
Be, aga,
Të jëtojë në lumturi,
Çdo fukara.
Të nesërmen ai doli përfundimisht partizan. Edhe në çetën partizane “Toto Bolena” kryente jo vetëm detyrën e komisarit, por edhe atë të mësuesit për partizanët analfabetë.
Në kujtimet e shoqes Vito Kapo lexojmë: “ Nuk e harroj atë mbrëmje në qytetin e Libohovës, kur, sa mbaruam mbledhjen e celulës së Partisë e po hidhja shënimet e problemeve që dolën, në shtëpinë e një shoqeje arsimtare afrohet një parizan e më pyet: A i kam shkruar mirë fjalët “Rroftë Partia Komuniste!” , se do të ma kontrollojë shoku Hiqmet...” ( Mësuesi, datë 18.9.1982)
Hiqmeti u vra më 31 gusht 1943 në kalanë e Libohovës. Atë e qau i gjithë fshati, por më shumë nxënësit e tij. Populli e përjetësoi veprën e mësuesit në këngë, ai frymëzoi sidomos nxënësit, njeri pre të cilëve vargëzoi:
Partizan t’i dole, Partia thërret,
O mësues i dashur, o shoku Hiqmet.
More maliherin e bombat në xhep,
E mbushe gjerdanin plot me fishekë,
Le nënën e gruan, e le shkollën shkretë.

Hiqmet Dusha do të mbetet mësues për gjithë brezat e ardhshëm.
Në vitin shkollor 1943-1944 shkolla nuk funksiononte rregullisht se u dogj nga pushtuesit, sikurse dhe shumica e shtëpive të fshatit dhe se mësuesit kishin dalë partizanë. Megjithatë nga dashuria e madhe që kishte populli dhe nxënësit për dije dhe kulturë, Siri Bezhani vullnetarisht i mblidhte nxënësit në muret e vjetër e të rrëzuar të Shehe, atje ku sot është ndërtuar shkolla 8-vjeçare dhe zhvillonte mësim në kushte të vështira. Fëmijët qëndronin në formë rrethore e si të vinte vendi, mbi ndonjë gur ose copë druri, ndërsa mësuesi zakonisht rrinte në këmbë ose mbi ndonjë gur nga muret e rrëzuara. Nxënësit ishin të zbathur e të leckosur dhe ishte kënaqësi e madhe kur vinte dielli për t’i ngrohur sado pak. Ditët që ishin me mot të keq nuk bëhej mësim. Librat ishin shumë të pakta dhe me vështirësi siguroheshin fletore, lapsa ose copa letra. Për dërrasë të zezë e orendi të tjera as që bëhej fjalë. Orar mësimi të rregullt nuk kishte, por mësuesi porosiste që për ditën e ardhshme do të bëhej ky apo ai mësim dhe nxënësit mundoheshin të pregatiteshin sa më mirë.
Në Fterrë nën shëmbëllin e DEBATIKUT u bë organizimi i fëmijve të cilët filluan të kryenin shumë detyra të rëndësishme si shpërndarjen e partizanëve nëpër bazat e fshatit, për përhapjen e komunikatave, kryenin detyrën e korierit jo vetëm brenda fshatit por edhe në fshatrat fqinjë etj. Në këtë drejtim gjatë luftës Nacionalçlirimtare kanë dhënë një ndihmesë të madhe shumë pionierë midis të cilëve dalloheshin Vafi Braho,Rakip Korkuti, Zeko Braho, Çobo Mehmeti, Bardhyl Xhama, Muhamet Malo, Lano Mërkuri etj. Organizata e pionierit ndihmohej sidomos nga të rinjtë e shkollarë Ismet Elezi, Rait Braho, Dilaver Shkurti etj.
Nxënësit dhe mësuesit normalistë të Fterrës dhanë një ndihmë të mirë për organiozimin e shkollave dhe ne zona të tjera të prefekturës së Gjirokastrës. Për këtë veprimtari ata u caktuan edhe si delegat për në Konferencën e Arsimtarëve që u mbajt në Lipë të Përmetit në fund të gushtit 1944. Ishin kohë të vështira lufte. Pushtuesi mbante disa pika kiçe të rrugëve.Lame Xhama, Xhevdet Kofina, Rait Braho dhe Dilaver Shkurti u nisën më 25 gusht nga Fterra për në Lipë. Në lidhje me këtë Rait Braho kujton: “ Në këtë Konferencë ishin rreth 150 vetë nga gjithë qarku i Gjirokastrës. Shkuam duke kaluar rrugë të vështira. Vështirë e patëm sidomos te Ura e Kardhiqit, se ruhej nga roje gjermano - balliste gjë që na detyroi të kalonim larg urës. Shkuam në Labovë dhe prej andej në malin e Çajupit e fjetëm në Sheper të Zagorisë. Të nesërmen zbritëm në Lipë. Në këtë Konferencë përveç detyrave që shtronte koha për luftën u tha se arsimi duhet të kalonte në duart e popillit fukara. U demaskua gjithashtu shkolla e vjetër si privilegj i klasave sunduese dhe u shtrua detyra për t’a bërë atë me të vërtet popullore e të hapeshin sa me shumë shkolla dhe kurse kundër analfabetizmit. Me t’u kthyer iu vumë punës për zbatimin e detyrave që u shtruan në atë kuvend.
Në prag të çlirimit të atdheut Partia mendoi dhe veproi energjikisht për organizimin e arsimit tonë popullor. Kongresi i Përmetit, që krijoi dhe dikasterin e arsimit pranë Komitetit Antifashist Nacionalçlirimtar dhe sidomos Mbledhja e Beratit ku ky Komiteti u shëndërua në Qeveri Provizore mori masa të gjera për organizimin e shkollës së re shqiptare. U mblodh në Korçë nga data 25-27 nëntor 1944 Kongresi i Parë i Arsimtarëve Antifasistë Shqiptarë (BAASH), i cili ishte një kuvend i gjerë gjithëkombëtar i mësuesve. Në të morën pjesë 138 delegatë, midis të cilve dhe mësuesit fterjotë Tare Braho e Hiqmet Shehu.
“ Ne delegatët e Tiranës, - kujton Tare Braho - u nisëm për në Kongres kur lufta në Tiranë vazhdonte e rreptë rrugë më rrugë e shtëpi në shtëpi. Partizanë e popull të gjithë në një front. Gjithëçka për të çliruar sa më parë kryeqytetin tonë të dashur. Kongresi bëri jehonë në gjithë Shqipërinë. Rezolucioni dhe Thirrja që iu drejtua arsimtarëve të të gjithë vendit gjeti kudo përkrahje të plotë. Të gjithë ne, ish - delegatët, u shpërndamë në vise të ndryshme për të çuar atje vendimet e Kongresit”.
Thirrjes së Kongresit iu përgjigjën dhe mësuesit fterjotë për të shërbyër ku kishte më shumë nevojë atdheu. Parrulla e Kongresit “ Asnjë analfabet në Shqipërinë e re Demokratike!”, filloi të zbatohej edhe në Fterrë.
Në zhvillimin historik të arsimit një vend të veçantë zenë mësuesit fterjotë, midis të cilëve janë edhe figura të shquara si Lame Xhama e Xhevdet Kofina.
Lame Xhama, ka lindur më 1.1.1905 në Fterrë. Më 1920 ka marrë pjesë në luftën e Vlorës, bashkë me fshatarë të tjerë. Italianët e internuan në Sazan ku e mbajtën deri në përfundimin e luftës. Në Vlorë u njoh me Jani Mingën dhe Halim Xhelon, të cilët e ndihmuan për të shkuar në shkollën Normale të Elbasanit. Në vitin 1924, duke qënë nxënës në Normale, nën udheheqien e “ Shoqërisë Bashkimi” ku ishte anëtar i saj, mori pjesë me armë në dorë në Revolucionin e Qershorit. Në vitin 1928 mbaroi Normalen dhe për dy vjet punoi si mësues në qytetin e Përmetit. Në vitin 1930 u transferua në Sarandë ku ka punuar deri në vitin 1940. Për ndjenja patriotike e liridashëse dhe mos pajtimin me gjendjen e Shqipërisë, u transferua në Konispol dhe më pas u pushua si mësues antifashist. Gjatë kohës së luftës jetoi në Fterrë dhe përqafoi vijën dhe idetë e Partisë duke marrë pjesë gjallërisht në Lëvizjen Nacionalçlirimtare. Që në vitin 1942 është zgjedhur anëtar i këshillit Nacionalçlirimtar të fshatit. Në vitin 1943 ka qënë si ekonomat i reparteve partizane për materialet që u zunë fashistëve mbas kapitullimit. Në këtë kohë ka marrë pjesë në çetën territirale të fshatit.
Me çlirimin e qytetit të Sarandës u transferua atje dhe e zgjodhën anëtar të këshillit të qytetit, përgjegjës arsimi dhe drejtor shkolle. Ka punuar vazhdimisht me ndërgjegje për edukimin e brezit të ri për rreth 36 vjet deri sa doli në pension në vitin 1965. Për punën e veprimtarinë e tij, Presidiuni i Kuvendit Popullor e ka dekoruar me Medaljen e Kujtimit, të Çlirimit dhe të Trimërisë dhe i ka dhënë titullin e lartë “Mësues i Popullit”
Xhevdet Kofina, ka dhënë një ndihmesë të çmuar në fushën e arsimit. Për 39 vjet me radhë ai punoi si mësues në vise të ndryshme të Atdheut tonë si në Përmet, Ersekë, Sarandë, Gjirokastër e 20 vjetët e fundit të jetës së tij në qytetin e Vlorës. Kudo ku ka punuar profesor Kofina, siç e quanin të gjithë kolegët e nxënësit e tij, është shquar për një punë të palodhur e të ndërgjegjshme. Pasioni për profesionin e edukatorit ishte një nga tiparet më karakteristike të tij, tipar që ka lënë gjurmë të pashlyera në nxënësit gjimnazistë dhe shkollës pedagogjike të Vlorës ku ai kaloi vjetët e fundit të jetës së tij.
Me gjithë moshën e kaluar ai ishte gjithmonë shëmbëll për arsimtarët e rinj duke i ndihmuar ata me përvojën e tij shumëvjeçare dhe duke qënë model i një pune të palodhur në ndihmë të nxënësve. Xhevdeti ishte me shkumës në dorë dhe ditën e fundit të jetës së tij, duke bërë konsultime në matematikë me maturantët.
Gjatë gjithë jetës së tij ai vlerësoi lartë figurën e mësuesit dhe rolin e tij fisnik. Fjala dhe shëmbëlli i tij ndikuan edhe tek bashkëfshatarët. Me punën e tij, gjithmonë korekt dhe i papërtuar, gëzoi respektin e të gjithë atyre që e njihnin. Për meritat e tij Presidiumi i Kuvendit Popullor i ka dhënë titullin “ Mësues i Merituar “, gjithashtu ështe dekoruar me “Urdhërin e Flamurit”.
Një ndimë të madhe për mbarëvajtjen e arsimit tonë kombëtar kanë dhënë dhe shumë bij të tjerë të Fterrës, të cilët kanë punuar me ndërgjegje të lartë, kudo që kanë qenë, duke bërë një figurë të mirë si për pregatitjen ideopolitike ashtu edhe atë padagogjiko-metodike. Në këtë drejtim janë shquar Safet Kofina, të cilit i është dhënë edhe titulli “Mësues i Merituar” si dhe Hiqmet Shehu e Tare Braho të cilët kanë ndihmuar që shumë bij të fshatit të vazhdojnë studimet sidomos në degët e mësuesisë, aq të dashur për fshatin tonë.

ARSIMI NË FTERRË PAS ÇLIRIMIT

1. ETAPA E PARË E ZHVILLIMIT TË ARSIMIT : 1945 - 1949

Me çlirimin e vendit më 29 Nëntor 1944 u hap një faqe e ndritur edhe për fshatin e Fterrës si për gjithë Shqipërinë. Shkolla e Fterrës e cila ishte mbyllur, u rihap në janar 1945. Mësues u caktua Neim Zani, i cili punoi pranë kësaj shkolle deri sa doli në pension më 1961. Mësues Neimi ka një meritë të veçantë sepse punoi disa dekada në fshat dhe pregatiti breza të tërë nxënësish. Ai punoi si sekretar i këshillit popullor të fshatit për shumë vite.
Punohej me të katër klasa kolektive, pastaj u caktuan dy mësues. Shkolla e Fterrës që në fillim pati në qendër të vëmendjes Rezolucionin dhe Thirrjen që u bëri arsimtarëve Kongresi i Parë i Arsimtarëve Antifashistë të Shqipërisë. Organizata bazë e Partisë në Fterrë e filloi punën në fushën e arsimit me aktivizimin e Këshillit Nacionalçlirimtar të fshatit dhe me mobilizimin e masave fshatare e të mësuesve për zgjidhjen e problemeve më kryesore e më urgjente për arsimin.
Për këtë u bë menjëherë meremetimi i lokalit të shkollës që ishte djegur, u bë mbledhje me popullin ku u folën për domosdoshmërinë e dërgimit të fëmijëve në shkollë. Kështu që në vitet e para të çlirimit filluan të vërshonin në shkollë të gjithë nxënësit, bile jo vetëm këta, por edhe nënat, baballarët e vëllezërit dhe motrat e tyre që regjimi i kaluar i kishte lënë analfabetë.
Në etapën e parë të arsimit tonë popullor, organet përkatse u kujdesën dhe u morën drejtpërsëdrejtë me konsolidimin e një shkolle të tipit të ri, që t’u përgjigjej detyrave të revolucionit dhe ndërtimit socialist. Karakteristikë më themelore e kësaj etape, si për gjithë shkollat e Shqipërisë edhe për shkollën e Fterrës ishte zbatimi i shndrimeve rrënjësore demokratike në fushën e arsimit e të veprimtarisë së shkollës. Në qendër të vemendjes së kësaj etape ishte dhe Refroma Arsimore e vitit 1946. Parrulla luftarake “ Më shumë bukë, më shumë kulturë për popullin”, “ Arsimi për të gjithë”, “ Asnjë analfabet në Shqipërinë e re” “ Arsimtari i Shqipërisë së re, duhet të rritë njerëz të rinj” , etj. filluan të propagandoheshin edhe në fshatin Fterrë nga organizata bazë, pushteti e mësuesit.
Në vitin shkollor 1946-1947 filloi të zbatohej Reforma Arsimore, e cila u aprovua në Kuvendin Popullor më 17 gusht 1946. Kjo reformë i dha mundësi që çdo shtetasi të Republikës të vazhdonte pa pagesë dhe në mënyrë të detyrueshme arsimin fillor. U vendos një tip i vetëm i shkollës me një afat mësimor në të gjithë Shqipërinë: Fillorja katër vjet, shtatëvjeçarja shtatë vjet duke përfshirë edhe filloren dhe e mesmja katër vjet. Në këtë kohë në Fterrë marrëdhëniet mësues - nxënës filluan të ndërtoheshin mbi baza më të drejta, u shtua baza mësimore, tekstet e reja filluan të përvetësoheshin mirë nga nxënësit. Nga ana e mësuesve iu kushtua një rëndësi e madhe edhe punës edukative jashtë klase. Kjo gjë plotësonte e zhvillonte mirë njohuritë e nxënësve. Mësuesit filluan të organizonin eskursione në vende ku kishin luftuar partizanët, në arë ku punonte fshatari, në mal ku kullosnin bagëtitë çobanët, apo nëpër pyjet e fshatit.
Nxënësit shkonin në Borsh me mësuesit në krye dhe qëndronin në vendin ku qe vrarë Fuati. Kur u fliste mësuesi për të, fëmijve u mbushej zemra plot respekt për dëshmorët e partizanët e luftës dhe urrejtje për armiqtë e vendit. Kjo gjë u shtonte nxënësve edhe më shumë dëshirën për të mësuar.
Kujdes shumë i madh iu kushtua luftës kundër analfabetizmit. Lufta kundër analfabetizmit u bë pjësë e pandarë dhe një nga frontet kryesore të punës së mësuesve. Organizimi dhe drejtimi i kurseve kundër analfabetizmit ishte një problem i madh politik e ideologjik, zgjidhja e të cilit kërkonte që mësuesit në Fterrë të punonin ditën dhe natën. Me punën këmëngulëse të mësuesve nën udhëheqien e organizatës bazë , u arrit edhe në Fterrë rezultate të mira në këtë drejtim. Nga puna bindëse që u bë me shumë shoqe nën 40 vjeç që nuk dinin shkrim e këndim u arrit që të vazhdonon rregullisht këto kurse dhe që të gjitha mësuan të shkruanin dhe të lexonin. Këto kurse i kane ndjekur këto shoqe : Hava Qiqe, Shemo Dhuli, Hase Gjoni, Hateme Braho, Hake Lona, Mene Kofina, Beje Dhuli, Vele Ruko, Gjulza Korkuti, Xhevo Gjonike, Gjylsi Abazi, Hane Hizmo, Hava Shkurti, Tike Dauti, Hano Brinja, Gjulza Hizmo, Lute Xhama etj.
Kështu deri në vitin 1948 përfundoi plotësisht në Fterrë lufta kundër analfabetizmit.
Mësuesat që punuan në shkollë në këtë periudhë një rëndësi të madhe i kushtuan ngritjes së tyre politike, ideologjike e profesionale. Nga viti 1948 filluan të merrnin pjesë në seminare metodike që organizoheshin në rreth apo në zona. Një ndihmesë të mirë dha edhe revista “Shkolla e re” e cila më vonë u quajt “Arsimi” dhe “Arsimi Popullor”. Kjo revistë u hapi horizont mësuesve të luftonin ndikimet feudo-borgjeze të shkollës së vjetër dhe u shërben për zgjerimin e njohurive pedagogjike e metodike dhe përgjithësimin e përvojës së përparuar të mësuesve. Gjatë vitit 1948, në kuadrin e punës për kualifikimin e mësuesve u shtuan përpjekjet për studimin e teorisë marksiste - leniniste. Për këtë qëllim edhe mësuesit e Fterrës morën pjesë sipas grupeve që ishin ndarë në seminaret e zhvilluara për problemet ideopolitike. Në këtë kohë mësuesit e fshatit ndihmuan edhe në punën e këshillave dhe përhapjen e kulturës me masat.
Një pjësë e fëmijve fterjotë në këtë periudhë e më vonë morën bursa dhe vazhduan shkollat shtatëvjeçare në Gjirokastër, Shkodër, Elbasan, etj. Shteti u dha bursë fëmijve më të varfër. Kështu Rait Braho shkoi në gjimnazin e Shkodrës, Vasfi Braho në Tiranë, Rakip Korkuti, Zeko Braho, Bardhyl Xhama, Besim Elezi, Abedin Mërkuri, Jakup Mato në Gjirokastër, Ismet Hizmo, Baki Gjoni, Muzafer Korkuti, Lekë Xhama në Shkodër më vonë numri i bursistëve fterjotë u shtua shumë.
Nxënësit e Fterrës mbaronin në fshat vetëm katër klasë. Nga dëshira e madhe që kishin fëmijët për arsim shumica e tyre shkuan në Kuç për të vazhduar shtatëvjeçaren.Në Kuç prindërit u kishin siguruar fëmijve nga një dhomë ku strehoheshin,hanin e pinin. Bukën e merrnin me vete për një javë, gjellën e gatuanin vetë në dhomën e tyre. Në shtëpi ktheheshin të shtunën mbasdite e më këmbë dhe iknin përsëri të hënën natën po në këmbë për të arritur mësimin. Megjithëse me kushte të vështira jetese me mësime ishin me rezultate të larta.

2.- ETAPA E DYTË E ZHVILLIMIT TE ARSIMIT NË FTERRË 1949 - 1955

Periudha e viteve 1949-1955 u karakterizua nga lufta për daljen e vendit nga prapambetja e madhe ekonomike me anë të zhvillimit te forcave prodhuese dhe shndrimin e Shqipërisë nga një vend agrar i prapambetur në një vend agraro-industrial.U çua më tej edhe lufta për thellimin e revolucionit ideologjik e kulturor. Në Fterrë u bë një punë e gjithanëshme për vënien në jetë të vendimeve te Kongresit të Parë të PKSH. Mësuesit filluan të propagandonin materialt e këtij Kongresi në shkollë dhe në fshat.Këta bënë përpjekje për rritjen e efektivitetit ideopolitik të mësimit, duke i lidhur temat e mësimit me detyrat dhe gjendjen aktuale të vendit.
Shkolla fillore e Fterrës pas Çlirimit për disa vjet me radhë ka qënë në vartësi të drejtorisë së shkollave të grupuara me qendër shkollën 8-vjeçare “Mustafa Matohiti” Kuç. Kishte vartësi administrative dhe metodike. Kjo ndihmë u bë më e plotë dhe më e organizuar kur u krijua seksioni i arsimit dhe kulturës së lokalitetit të Kuçit me drejtor dhe përgjegjës arsimi Tare Brahon, i cili në përgjigje të thirrjes së Partisë për të punuar në veri të atdheut ose në zonat e vështira malore, la drejtimin e shkollës së Sarandës dhe u caktua në Kuç. Shkolla e Kuçit ishte qendra e rrethit metodik gjer në vitin 1953. Detyrën e drejtimit të shkollës 8-vjeçare të Kuçit e kanë kryer Lame Xhama, Tare Braho, Jakup Mato, Muzafer Korkuti, Baki Gjoni, Gëzim Dusha... të cilët kanë dhënë një ndihmesë të madhe dhe për kualifikimin shkencor- pedagogjik të mësuesve, shumica e të cilëve në atë kohë nuk kishin as arsimin e mesëm.
Në këtë periudhë në Fterrë filloi dhe shkolla e natës me ata që nuk kishin mbaruar katër klasë fillore. Nxënësit që vazhdonin natën duke patur edhe ndihmën e mësuesve i përfunduan klasat me rezultate të mira.
Në vitin shkollor 1953 - 1954 në sajë të punës së mësuesve u arrit që asnjë të mos ngelte pa u regjistruar në shkollë ditën, kurse në vitet e mëparëshme kishte pasë mungesa në këtë drejtim.
Nxënësit që mbaronin klasën e katërt vazhdonin edhe në këtë etapë shtatëvjeçaren në Kuç. Në vitin shkollor 1952-1953 doli edhe ligji mbi arsimin e përgjithshëm të detyrueshë shtatëvjeçar për fshatrat që kishin shkollë, por djemtë dhe vajzat e Fterrës, megjithëse nuk i kapte ky detyrim, në sajë të punës që u bë në fshat, u rrit shumë numri i nxënësve që vazhdonin shtatëvjeçaren në Kuç e gjetkë. Megjithatë duhet theksuar se pati edhe fëmijë të cilët nuk mundën të vazhdonin shkollën 7-vjeçare.
Në vitin shkollor 1955-1956 u hap klasa e pestë në Çorraj, prandaj ata që mbaruan klasën e katërt në Fterrë, duke përfshirë edhe ata që kishin mbaruar vitin e mëparshëm, por nuk kishin shkuar në Kuç, vazhduan klasën e pestë në Çorraj.
Në vitin shkollor 1956-1957 u hap edhe klasa e gjashtë dhe e shtatë prandaj në Kuç nuk vazhdoi asnjë nxënës fterjot, por u kthyen në Çorraj ku venin e vinin çdo ditë.
Fshati Fterrë gjatë gjithë kohës është interesuar shumë për mësuesit jo vendës dhe u ka siguruar vazhdimisht kushte të mira jetese. Edhe pse gjendja ekonomike e fshatit ishte e rëndë, për mësuesit tregohej kujdes i madh duke krijuar kushte normale pune me ato mundësi që eksistonin në atë kohë

ETAPA E TRETË E ZHVILLIMIT TE ARSIMIT
PERIUDHA 1956- 1965

Periudha historike që përfshin vitet 1956-1965 karakterizohet përveç të tjerave edhe nga lufta në fushën ideologjike dhe për edukimin e masave punonjëse e veçanërisht të brezit të ri me botkuptim marksist-leninist e me moralin komunist, për rrënjosjen e forcimin e qëndrimit socialist ndaj punës e pronës socialiste, në luftë kundër mbeturinave dhe çdo ndikimi borgjezo-revizionist. Kjo periudhë ka në qendër të vet orientimet revolucionare të Kongresit III dhe IV të PPSH, të cilat u bënë programe të mëdha pune për shndrimin e shpejt revolucionar të shkollës tonë. Në këto vite për mësuesit e shkollës së Fterrës, si kudo u bë gjithnjë e më të mprehta problemet ideologjike, forcimi i karakterit socialist të saja i brendisë së saj mësimore edukative.Këtë gjë mësuesit e propagandonin tek masa e nxënësve dhe tek fshatarët gjatë bisedave politike që bënin me ta.
Në mars të vitit 1956 në Fterrë u ngrit kooperativa bujqësore, kështu që mësuesit kishin mundësi të punonin mirë me kooperativistët. Në këtë etapë me ligjin “ Mbi riorganizimin e sistemit arsimor në RPSH” të vitit 1963 sanksionohet kalimi nga arsimi shtatëvjeçar në arsimin e përgjithshëm të detyrushëm tetëvjeçar. Në diskutimin popullor që u organizua për këtë çështje morën pjesë dhe fshatarët dhe mësuesit e Fterrës.
Mësuesat në Fterrë në këtë periudhë bënin punë të madhe për edukimin ateist-shkencor të nxënësve dhe një punë akoma më të madhe bënë më fshatarët në luftë kundër fesë, duke u speguar edhe të këqiat e këtyre paragjykimeve fetare. Me fshatarët filluan e organizonin reçensione librash. Në këtë periudhë në shkollën e Fterrës ka pasur edhe shoqe arsimtare si Dilfigjare Lonaj(Gjoni), Shpresa Dusha etj, të cilat duke qënë edhe në forumet drejtuese të organizatave të masave bënë një punë të mirë për zgjidhjen e mjaft problemeve shoqërore, per edukimin ideopolitik e klasor revolucionar të grave e vajzave për gjallërimin e aksioneve të ndryshme në fshat, për forcimin e luftës kundër zakoneve prapanike, për emnacipimin e mëtejshëm të gruas, për problemet e higjenës e të pastërtisë dhe për shumë çështje të tjera. Pra në këtë periudhë figura e mësuesit në fshat u rrit jo vetëm si mësues e edukator i brezit të ri, por edhe si veprimtar shoqëror.
Një ndihmë të madhe për të ngritur efektëshmërinë e punës së mësuesit, për zgjerimin e horizontit të tij dha edhe gazeta “Mësuesi” numuri i parë i së cilës doli më 1 shtator 1961. Në këtë gazetë u abonuan edhe mësuesit e Fterrës ku u shërbeu shumë për zgjerimin e horizontit ideo-profesional sidomos për gjuhën shqipe e shkencat e tjera shoqërore.
Qysh nga viti 1960 si kudo edhe në Fterrë u festua 7 Marsi. Me vendim të Presidiumit të Kuvendit Popullor u vendos që data 7 Mars, data e çeljes së shkollës së parë shqipe më 1887, të ishte dita e mësuesit. Duke filluar nga ky vit e më pas në fshat organizoheshin pasdite tematike me nxënësit e popullin e u flitej nga ana e mësuesvë për këtë ditë, jepeshin për fshatin aktivitete kulturore e artistike. Mësuesve në shkollë u fliste mësuesi më i vjetër, fshatarët e mësuesit bënin vizita në familjet e mësuesve, organizoheshin konkurse letrare. Pra që nga viti 1960 në Fterrë u bë traditë që të festohej me madhështi dita e 7 Marsit si kudo.
Duke filluar nga kjo periudhë jo vetëm që nuk digjeshin bursat e planifikuara për fshatin por të gjithë prindërit luftonin për t’i dërguar fëmijët në shkollë e sidomos me prioritet ju dhanë shkollave të mësme pedagogjike. Më parë kishte edhe ndonjë rast që ndonjë prind nuk e dërgonte vajzën për të vazhduar shkollë të mesme me bursë sepse pengonin zakonet prapanike.Deri në vitin 1961 me dhjetra djem e vajza fterjote kishin dalë mësues dhe punonin në të gjitha krahinat.
Për këtë arsye nga Presidiumi i Kuvendit Popullor fshati Fterrë u dekorua më 1 mars 1961 me Nr. Dekreti 3225 me Urdhërin e Punës së Klasit të Dytë me motivacionin “ Fshat nga gjiri i të cilit kanë dalë me dhjetra mësues që kanë kontribuar në zhvillimin e arsimit në krahina të ndryahme të vendit”.
Kjo dekoratë i nxiti më shumë djemtë e vajzat fterjotë për të punuar kudo që ishin. Shumë mësues nga Fterra janë nderuar edhe me tituj, urdhëra, dekorata, distingtiva etj.
Krahas gjithë hallkave të sistemit arsimor në këtë periudhë mori përpjestime të mëdha edhe arsimi parashkollor. Kështu edhe në Fterrë në maj të vitit 1956 u hap kopshti.Në këtë periudhë e më vonë derisa u hap shkolla 8-vjeçare në Fterrë cikli i ulët varej dhe kontrollohej nga drejtoria e shkollës 8-vjeçare Çorraj.
Në Çorraj kanë mbaruar ciklin e lartë 91 fterjotë nga të cilët 27 ishin vajza.
`Më 1 shtator 1964 filloi edhe vlerësimi me 10 nota, në këtë mënyrë nga ana e mësuesve kishte mundësi të pasqyrohej më mirë niveli i njohurive të nxënësve.

ETAPA E REVOLUCIONARIZIMIT TË MËTEJSHËM TË SHKOLLËS.

Etapa nga viti 1966 e deri më sot përbën periudhën e thellimit të revolucionit tonë socialist në të gjitha fushat. Gjatë kësaj kohe është forcuar më shumë uniteti Parti-Popull, është thelluar më shumë lufta kundër liberalizimit e burokratizimit, kundër të gjithë mbeturinave e ndikimeve të ideologjisë reaksionare e borgjezo - revizioniste, ështe zbatuar gjithënjë e më shumë vija e masave dhe lufta e klasave.
Kjo është njëkohësisht edhe periudha e revolucionarizimit të mëtejshëm e të gjithanshëm të shkollës sonë. Deri në fillim të kësaj periudhe megjithë përparimet e mëdha akoma nuk ishin zgjidhur disa nga problemet më të rëndësishme si ato të lidhjes së mësimit me punën prodhuese, edukimin fizik e ushtarak, nuk qe organizuar si duhet mësimi i lëndëve të marksizëm leninizmit. Një hov të madh puna e shkolla mori pas fjalës së shokut Enver që mbajti në fund të vitit 1965 në gjimnazin “Qemal Stafa” me rastin e 40 vjetorit të kësaj shkolle. Ky fjalim i shokut Enver u studjua me vemendje edhe nga ana e mësuesvë që punonin në këtë kohë në Fterrë.
Revolucionarizimi i shkollës kërkonte edhe arsimtarë rëvolucionarë të formuar me ideologji marksiste-leniniste. Për këtë si kudo edhe në Fterrë për mësuesit e nxënësit u shpall si aksion studimi i dokumentave të Partisë dhe i veprave të shokut Enver Hoxha.
Inisiativat që shpërthyen në të katër anët e Atdheut për përparimin e lartë e me cilësi u përhapën edhe nga ana e mësuesve në Ftërrë. Kështu në vitin shkollor 1965-1966 cikli i ulët pati një kalueshmëri 100 për qind me notën mesatare 7.9.
Më 7 Mars 1968 Byroja Politike e KQ të PPSH i bëri një analizë të thellë shkencore zhvillimit të shkollës sonë dhe shtroi detyra për revolucionarizimin e mëtejshëm të saj. Studimi qe iu bë nga ana e mësuesve fjalimit historik te shokut Enver Hoxha “ Mbi revolucionarizimin e mëtejshëm të shkollës sonë” u zgjeroi horizontin dhe i bëri të shohin e analizojnë drejt gjëndjen aktuale dhe prespektivën e zhvillimit të shkollës. Ky fjalim historik u bë platformë për një diskutim të gjerë popullor për revolucionarizimin e mëtejshëm të shkollës. Në këtë diskutim që u bë edhe në Fterrë nën udheheqien e organizatës bazë të Partisë muarën pjesë prindër, mësues, nxënës etj. Në diskutimin që u bë u dhanë mendime me vlerë për rritjen e mëtejshme të cilësisë së punës mësimore-edukative, për lartësimin e figurës së mësuesit, të aftësimit e të lidhjes së tij me shumë më jetën, për problemet e forcimit të boshtit ideologjik marksist-leninist të shkollës, për luftën që duhej bërë kundër verbalizmit, formalizmit, teorizimeve të thata e abstrakte që vreheshin në punën e mësuesve.
Në vitin shkollor 1968-1969 u hap në Fterrë edhe klasa e V-të e tetëvjeçares. Mësimin kjo klasë e zhvilloi në shtëpinë e Faro Shehes. Kjo datë shënoi edhe hapjen e shkollës 8-vjeçare në Fterrë, me klasën e pestë këtë vit punoi mësuesja Difo Lona e cila u ngrit nga cikli i ulët.
Klasa e pestë kishte 22 nxënës prej të cilve 12 ishin vajza. Në këtë vit klasa e gjashtë, e shtatë dhe e tetë i zhvilloi mësimet në Çorraj. Edhe këtë vit shkollor Fterra varej nga drejtoria e shkollës 8 vjeçare Çorraj.
Në këtë periudhë populli i Fterrës ju përvesh punës për ndërtimin e shkollës. Për këtë shumë herë u organizua punë vullnetare sidomos nga të rinjtë. Ata punonin që herët në mëngjez e deri në mbremje vonë. Një organizator i mirë dhe udheheqës i punës në këtë drejtim ka qënë komunisti dhe kryetar i pushtetit në atë kohë Hamza Mehmeti. Mjaft i interesuar dhe një ndihmë të mirë dha në këtë drejtim edhe mjeku Safet Memi, i cili kishte ardhur vullnetarisht nga Tirana dhe punonte mjek në Borsh. Për sjelljen e materialeve për ndërtimin e shkollës si hekur, gurë, çimento, rërë, dërrasa, gëlqere etj kontribuan duke punuar edhe jashtë orarit shoferët Avni Shkurti, Nexhip Dauti, Musa Maçi, Irfan Brinja. Shkolla e re filloi nga punimet në vitin 1968 dhe përfundoi në vitin 1970.
Në këtë vit shkollor megjithëse kuadri nuk ishte i plotë u hap komplet të gjitha klasat e tetëvjeçares. Në këtë vit shkollor pati 89 nxënës nga të cilët 46 ishin në ciklin e ulët.
Në muajin Janar 1970 mësuesit e ciklit të lartë u lehtësua se shkolla u plotësua me kuadër. Në këtë vit mësuesit bënë një punë të mirë për realizimin e boshtit ideologjik marksist-leninist dhe puna u lidh më mirë me rezultatet ekonomike të rrethut e fshatit. Kujdes më i mirë u tregua për realizimin e komponentit edukim fizik e punë prodhuese.
Për realizimin e punëve bujqësore u muar nga kooperativa një sipërfaqe toke. Dy javët e punës së dobishme shoqërore filluan ti bënin në mes të kooperativistëve ku edukoheshin edhe nga disiplina e tyre. U goditën mjaft koncepte të gabuara që kishte për shkollën si te prindërit dhe te nxënësit.
U vu re një interesim më i dukshëm dhe një vlerësim më i drejtë i formave të edukimit nga mësuesit, si dhe një aktivzim më i mirë i tyre në veprimtarinë politike, ideologjike e kulturore me masat. Kjo punë u thellua më shumë në vitet e më vonshme. Shkolla klëtë vit pati një kalueshmëri 81 për qind me mesatare 6,3.
Në vitin shkollor 1970-1971 nuk pati më vartësi nga shkolla e Çorrajt. Shkolla këtë vit pati kalueshmëri 82 për qind me notë mesatare 6,4. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 19 nxënës.
Viti shkollor 1971-1972 u mbyll me një kalueshmëri 85 për qind e me notë mesatare 6,4. Në vitin shkollor 1973-1974 mësuesit e filluan punën duke pasë në qendër të vëmendjes detyrat e Plenumit të IV-të të KQ të PPSH i Qershorit 1973, i cili kritikoi me forcë dobësimin e frymës së disiplinës proletare në shkollë, zbrazësitë e difektet në fushën e edukimit ideo-estetik e të edukimit morlao-qytetar etj. dhe kërkoi që të ngrihej në një shkallë më të lartë roli i shkollës e i mësuesit si edukator për edukimin ideologjik të brezit të ri në luftë kundër shfaqjeve të huaja e qëndrimeve liberale ndaj tyre.
Të metat të cilat i kritikoi ky Plenum ishin reflektuar në shkollën e Fterrës. Nën udhëheqien e organizatës bazë të Partisë edhe në shkollën e Fterrës u krijua një atmosferë mobilizuese për të gjithë mësuesit e veçanërisht në fushën e edukimit. Mësuesit u mobilizuan më shumë duke luftuar formalizmin e burokratizmin në punën e tyre dhe vunë më mirë në themel të të gjithë punës së tyre mësimore e edukative materialet teorike të Partisë dhe përvojën e ndërtimit socialist. Një veprimtari më e gjerë kulturore artistike u zhvillua në shkollë sidomos gjatë vitit 1974 që ishte viti i 30 vjetorit të çlirimit të Atdheut. Në festivalin folklorik të shkollave 8-vjeçare që u organizua në Sarandë në maj 1974 shkolla e Fterrës, pasi kishte zënë vendin e parë në zonë, zuri vendin e dytë në rreth. Në këtë vit filloi edhe zhvillimi i orëve edukative nëpër klasa nga ana e mësuesve kujdestarë. U bë nga çdo mësues kujdestar një plan më i detajuar për punën edukative. U organizuan një mori aktivitetesh praktike për edukimin ideopolitik, ideoestetik e moralo-qytetar të fëmijve. Në orët e mësimit filluan të realizoheshin jo vetëm synimet mësimore,por edhe ato edukative. Në këtë vit shkollor pati 74 nxënës nga të cilët 41 ishin në ciklin e ulët. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 10 nxënës dhe pati nja kalueshmëri 83 për qind me notë mesatare 6,4. Në këtë vit një hap i rëndësishëm u bë në shkollë pas fjalës së shokut Enver më 20 dhjetor 1974 për letërsinë e artet, në fushën e edukimit ideo-estetik si pjesë përbërëse e edukimit komunist.
Rol të rëndësishëm luajti mësuesja e letërsisë Burbuqe Dhuli këtë vit për edukimin ideo-estetik të nxënësve. Më mirë u punua me rrethet letrare të shkollës sidomos në punën me talentet e reja. Biblioteka e shkollës organizoi më mirë punën e saj ku u organizuan mjaft reçensione konkuruese letrare etj. Në këtë vit shkollor pati 82 nxënës, nga të cilët 46 në ciklin e ulët. Në këtë vit erdhi edhe një pjesë e nxënësve të Çorrajt meqënëse u mbull cikli i lartë i tetëvjeçares në Çorraj për arsye të numurit të pakët të nxënësve.Në këtë vit shkollor pati një kalueshmëri 81 për qind me nota mesatare 6,4. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 12 nxënës.
Në vitin shkollor 1975-1976 u caktua drejtor shkolle Stavri Dhrami. Në këtë vit shkollor nga ana e drejtorisë ju kushtua një kujdes i madh forcimit unitetit dhe rritjes së personalitetit të mësuesve. Një gjë pozitive është se duke filluar nga ky vit nuk ka patur deri më sot asnjë mosmarëveshje midis kolektivit arsimor. Në këtë vit drejtori i shkollës më afër kontrollit ndihmoi punën e mësuesve. Veprimtaria ndihmëse e kontrolluese e drejtorisë synoi në zbatimin e kërkesave shkencore në organizimin e procesit mësomor-edukativ. Veprimi unik i bashkëpunimit ndërmjet mësuesve për çdo problem bëri që të forcohej më shumë uniteti. Më mirë u bashkërendua puna e shkollës me familjen. Të shpeshta ishin mbledhjet që u bënë për ballafaqimin e punës mësues - prindër - nxënës për problemet e përparimit, të sjelljes së fëmijve. Në këto mbledhje si prindërit ashtu edhe nxënësit, krahas punës së tyre, flisnin me kurajo edhe për mësuesit.
Në mbledhjet me prindërit vazhduan të punoheshin edhe një sërë temash pedagogjike në ndihmë të punës së tyre si prindër. Mësuesit bënin edhe takime individuale me prindër në shtëpitë e tyre. Në këtë mënyrë u njohën më mirë me kushtet e jetesës së fëmijëve. Mësuesi hynte në familjen e nxënësit e interesohej drejt për drejt për nxënësin, informonte familjen e informohej prej saj. Në këtë vit puna në shkollë pati shumë përmirësime sidomos në drejtim të forcimit të disiplinës proletare shkencore, pati ngritje cilësore e sasiore në procesin mësomir edukativ, u përmirësuan agjitacioni figurativ në shkollë, u rrit më tej rendimenti i orëve edukative duke u dhënë rëndësi aktiviteteve praktike, filloi të punohej me rrethet jashtë shkollore, etj. Në këtë vit duke patur çdo mësues në qendër të vemendjes detyrat e Aktivit Kombëtar të Arsimit që u zhvillua në gusht 1975 u punua më shumë për forcimin e mendimit marksist-leninist në procesin e mësim edukimit, u punua më mirë për harmonizimin e mësimit me punën prodhuese dhe edukimin fizik e ushtarak, u përmirësua më tej puna e organizatës së rinisë e pionierit në shkollë. Në muajin janar 1976 shpërtheu inisiativa për të fituar titullin ‘Shkollë sulmuese e 35 - vjetorit të themelimit të Partisë” gjë që i dha një nxitje të mëtejshme punës në shkollë.
Në këtë vit për herë të parë u zhvillua manifestimi fiskulturor - sportiv me nxënësit e ciklit të lartë me temën “ Mësojmë, punojmë, kalitemi “ dhe me mxënësit e ciklit të ulët me temë: “ Jemi bijtë e lumtur të Shqipërisë”. Ky manifestim u dha me pjesëmarrjen e gjithë fshatit më 1 maj 1976.
Shumë aksione u organizuan në shkollë për rregullimin e sistemimin e territorit të saj, punë që vazhdoi edhe në vitet e mëvonëshme.
Në këtë vit shkollor drejtoria e shkollës në mbledhjen e këshillit pedagogjik analizoi përveç punës simestrale e vjetore edhe punën që bëhej në ciklin e ulët, punën edukative dhe rretheve jashtë shkollore. Viti shkollor u mbyll me një kalueshmëri 85 përqind me notë mesatare 6,8. Shkolla kishte 69 nxënës prej të cilëve 29 ishin në ciklin e ulët. Gjatë muajit shkurt 1976 nga ana e kolektivit arsimor u studjua me vemendje të madhe materiali i Konferencës shkencore për problemet e kushtetutës. Këto materiale u komentuan edhe në masën e nxënësve e kooperativistëve. Në këtë Konferencë Prof. Ismet Elezi mbajti referatin “Mbi disa probleme krysore të organizimit të shtetit”. Në këtë vit dhe në vitet e më vonëshme pati një interesim të mirë për paisjen e shkollës me bazë materiale. Nje nxitje të mëtejshme punës në shkollë i dhanë dhe detyrat që shtroi Kongresi i 7 i PPSH dhe detyrat e Aktivit Kombëtar të Arsimit i marsit 1977. Kolektivi arsimor bëri një punë të mirë për të bërë realitet detyrat që shtroheshin para shkollës për të edukuar nxënësit me normat morale komuniste e ideologjinë e Partisë në luftë kundër shfaqieve të huaja.Duke filluar nga ky vit nuk pati asnje rast shkëputje nga nxënësit pa mbaruar klasën e tetë. Pionierët dhe të rinjtë e shkollës në nëntor 1976 morën inisiativën për të fituar titullin “ Kompani e organizatë flamurtare për zbatimin e vendimeve të Kongresit të 8-të të PPSH”. U ndërmorën një sërë aksionesh në ndihmë të bujqësisë e u organizuan një sërë aktivitetesh për edukimin patriotik të tyre. U organizuan marshime në Kuç , shkuan në vendin ku u vra Memo Metua, atje u foli heroi i popullit Avdul Hakiu dhe vizituan dhe muzeun e Kuçit. U bë marshimi në Borsh në vendin ku u vra Fuat Mati, etj. Duke filluar që nga ky vit e më vonë të gjithë nxënësit u bënë antarë të bibliotekës dhe shfrytëzonin e frekuentonin rregullisht atë. Mbi 85 për qind e nxënësve u abonuan në revistat “Yllka”, “Pionieri”, “Fatosi”. “Zëri i Rinisë”, etj. Rreth tyre organizoheshin edhe konkurse midis kompanive.
Në këtë vit shkollor u analizua në mbledhjen e këshillit pedagogjik edhe puna për realizimin e boshtit ideologjik në tërë procesin mësimor edukativ, puna që bëhej me arsimin parashkollor, puna që bëhej nga shkolla për ngritjen e nivelit të kulturës në fshat, etj. Në këtë vit shkollor pati një kalueshmëri 90 për qind me notë mesatare 6,9. Puna e mirë që kishte filluar të bëhej në shkollën e Fterrës u vlerësua lart dhe nga ekipi i kontrollit ta rsim-kulturës, i cili kryesohej nga përgjegjësi i tij.
Orgnaizata e rinisë dhe e pionierit funksiononin më mirë nga ana e organizative duke ndihmuar më aktivisht sodomos për edukimin politik-patriotik të brezit të ri. Për këtë çeta e shkollës më 21 prill 1978 u nderua nga ana e komitetit të rinisë së rrtethit me Fletë lavdërimi me këtë motivacion: “ E dalluar në aktivitetet për edukimin patriotik të pionierëve”.
Shkolla pati një kalueshmëri 92 përqind me notë mesatare 7,6. Shkolla kishte 82 nxënës prej të cilve 50 në ciklin e lartë. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 16 nxënës.
Që në muajin shtator të vitit shkollor 1978-1979 filloi një punë e mirë për rregullimin e katit të dytë, me një pune intensive u arrit që më 16 tetor 1978, të fillonte mësimi dhe në katin e dytë.
Në janar 1979 në kuadrin e 35 vjetorit të çlirimit të Atdheut në shkollë shpërtheu inisiativa për të fituar titullin “Shkollë, çetë e kompani e 35 vjetorit të çlirimit të Atdheut”. Në këtë vit pionierët e shkollës dhanë një sërë aktivitetesh artistike si në Fterrë, Çorraj, Kuç, Lukovë etj. Më 7 mars 1979 u organizua në shkollë një sesion shkencor për harmonizimin e tre komponentëve. Në kuadrin e 35 vjetorit të çlirimit të Atdheut dhe të Spartakiadës së Tretë Kombëtare më 1 maj 1979 edhe në Fterrë u organizua manifestimi fiskulturorë - sportiv veprimtari që vazhdoi edhe në vitet e më vonëshme. Nga ana e drejtorisë këtë vit u analizuan në mbledhjen e këshillit pedagogjik edhe puna e bërë për harmonizimin e tre komponentëve, roli i mësuesit kujdestar dhe roli i lëndës histori - gjeografi në formimin ideopolitik të nxënësve etj. Shkolla e mbylli këtë vit shkollor me një kalueshmëri 97 përqind me notë mesatare 7,2.
Në vitin shkollor 1979-1980 pati një mobilizim akoma më të madhe në kuadrin e 35 vjetorit të çlirimit të Atdheut. Gjatë semestrit të parë u bë një punë e mirë për t’i bërë jehonë këtyre ngjarjeve të rëndësishme duke organizuar leksione, biseda, konkurse etj. Çeta e pionierit u mobilizua akoma më shumë për realizimin e objektivave të inisiativës që kishte marrë. Kështu në nëntor nga ana e komitetit të rinisë së rrethit fitoi flamurin “ Çetë e 35-vjetorit të çlirimit”. Në muajin janar 1980 mori inisiativën tjetër për të fituar titullin “ Çetë sulmuese e 5-vjeçarit të gjashtë”. Për punën e mirë që bënte shkolla e Fterrës me rastin e 7 marsit 1980 u nderua nga Ministria e Arsimit dhe e Kulturës me fletë nderi me këtë motivacion: “Për rezultate të larta në zbatimin e detyrave të revolucionarizimit të mëtejshëm të shkollës, për formim të mirë ideologjik e shkencor të nxënësve dhe për punë të palodhur në edukimin klasor revolucionar të tyre”.
Në këtë vit shkollor u bë një punë më e mirë për të njohur nxënësit me jetën e veprimtarinë e dëshmorëve të fshatit. Për këtë u mblodhën të dhëna nga të moshuarit e fshatit dhe të afërmit e tyre dhe për çdo klasë u ngritën këndet e dëshmorëve. Vendosja e këndit të dëshmorëve në klasa u bë me ceremoni më 5 maj 1980 ku morën pjesë përfaqësues nga organizata e Partisë, pushtetit, të organizatave të masave, të afërmit e dëshmorëve e bashkëfshatarë të tjerë. Në këtë vit shkollor mësuesit e shkollës punuan dhe për ngritjen e Muzeumit të Fterrës. Nga ana e drejtorisë së shkollës në mbledhjen e këshillit pedagogjik u analizua edhe puna për edukimin moralo - qytetar të fëmijve, puna me arsimin para shkollor, etj. Shkolla embylli këtë vit me një kalueshmëri 95 përqind me notë mesatar 7,3. Shkolla kishte 65 nxënës prej të cilve 44 në ciklin e lartë.
Që në ditët e para të vitit shkollor 1980-1981 pati një mobilizim të madh sepse më 13 shtator 1980 u bë përurimi i muzeut ku morën pjesë pothuajse të gjithë fterrjotët e larguar nga fshati. Gjithashtu mori pjesë edhe sekretari i parë i komitetit të partisë të rrethit të Sarandës, veteranë të luftës nacionalçlirimtare dhe përfaqësues të partisë e të pushtetit në rreth e në kooperativë. Shiritin e inagurimit e preu shoku Jashar Menzelxhiu. Me këtë rast u organizua një sesion shkencor. Për ngritjen e muzeumit në fshat dhanë një ndihmesë të madhe të gjithë bashkëfshatarët por në mënyrë të veçantë punuan Muzafer Korkuti, Guro Zeneli e Gëzim Dusha. Në muajin janar 1981 shkolla mori inisiativën për të fituar titullin “ Shkollë sulmuese e 40 vjetorit të PPSH dhe Kongresit të saj të tetë”. Me këtë rast nga ana e shkollës pati një mobilizim të madh dhe për fazën e parë u nderua me flamur nga ana e komisionit të garave socialiste të rrethit.
Në kuadrin e 40 vjetorit të PPSH dhe Kongresit të saj të 8-të, me nxënësit e shkollës u organizua edhe nje eskursion tre ditor në Vlorë më datat 8-10 maj. Rrugës nxënësit vizituan muzeumin e Tërbaçit, Monumentin e Drashovicës 1920-1943, etj. Në Vlorë nxënësit vizituan mjaft fabrika dhe u kthyen nga bregdeti për t’u njohur me bukuritë e tij. Kjo veprimtari la shume mbresa tek nxënësit. Në këtë vit një punë e madhe u bë për t’u ballafaquar me letrën e shokut Ramiz Alia “ Mbi thellimin e luftës kundër disa shfaqieve të huaja”. Për këtë u bë mbledhja me nxënës e prindër duke luftuar të metat që ishin vrejtur në shkollë e në fshat në këtë drejtim. Në mbledhjen e këshillit pedagogjik u analizua edhe puna edukative në luftë për ndalimin e kriminalitetit, puna e organizatës së rinisë, pionierit në shkollë, puna që bëhej në arithmetike në ciklin e ulët, etj. Në këtë vit shkolla doli 97 përqind me notë mesatare 7,3. Shkolla kishte 58 nxënës prej të cilëve 37 në ciklin e lartë. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 9 nxënës.
Viti shkollor 1981-1982 filloi më i mobilizuar se pritej 40 vjetori i PPSH dhe Kongresit të 8-të të saj. Mësuesit e nxënësit ndoqën me vemendje të madhe punimet e këtij Kongresi e sidomos raportin e shokut Enver dhe e punuan edhe në fshat. Vetë mësuesit studjuan me vemendje e konspektuan raportin e shokut Enver dhe materialet e tjera që kishintë bënin me problemet e arsimit dhe të edukimit. Në semestrin e dytë e në vazhdim vemendja e drejtorisë, kolektivit pedagogjik e mësuesave u përqëndrua në ngritjen e cilësise së punës mësimore-edukative të shkollës. Mësuesit punuan më shumë për ngritjen e tyre ideopolitike e profesionale, për zgjerimin e horizontit të përgjithshëm shkencor e kulturor, për të rritur mjeshtërinë pedagogjike. Në punën e çdo mësuesi u bë përmirësim në fushën e metodave të mësimdhënies, gjë që ndikoi në përvetësimin aktiv të dijeve e qëndruershmërinë e tyre. Një rëndësi e mdhe iu kushtua punës së mësuesit kujdestar, i cili filloi të bashkëpunonte më mirë me mësuesit e lëndëve në mënyrë që të mos shkaktohej mbingarkesë. Më mirë filloi puna për forcimin e mëtejshëm të lidhjeve të mësimit me jetën, me praktikën, me punën prodhuese. Në zbatim të detyrave të Kongresit të 8-të të PPSH çdo mësues u angazhua me nga një temë studimore e eksperimentuese. Në shkollë shpërtheu inisiativa për të fituar titullin “Shkollë flamurtare për zbatimin e detyrave të Kongresit të 8-të të PPSH”.
Një nxitje të mëtejshme i dha punës se pionierëve në shkollë edhe përshëndetja e shokut Enver drejtuar gjithë pionierëve të Shqipërisë me rastin e 40 vjetorit të organizatës DEBATIK. Në këtë vit shkollor ka patur një kalueshmëri 89 përqind me notë mesatare 7. Shkolla kishte 57 nxënës nga të cilët 37 ishin të ciklit të lartë. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 9 nxënës.
Ky vit shkollor filloi duke pasur mësuesat në duart e tyre jo vetëm materialet e Kongresit të 8-të të PPSH por edhe vendimet e Byrosë Politike të KQ të PPSH të muajit qershor 1982: “Për forcimin e mëtejshëm të punës mësimore-edukative në shkollë”.Në këtë vit shkollor vemendje më e madhe iu kushtua punës me klasën e parë. Nga vetë mësuesja e klasës së parë u formuan koncepte të drejta e të shëndosha për këtë problem. U sigurua një bazë më e mirë mësimore. Më shumë u punua me nxënësit që hasnin dobësi në shkrim e arithmetikë. Në fund të vitit u arrit që nxënësit e klasës së parë të meritonin plotësisht kalimin në klasën e dytë dhe nga 7 nxënës katër dolën shumë mirë dhe tre mirë. Ministria e Arsimit dhe e Kulturës, Këshilli i Përgjithshëm i Bashkimeve Profesionale dhe Komiteti Qendror i BRPSH gjatë muajve mars-maj 1983 organizuan diskutimin “ Për ngritjen e rolit të mësuesit në procesin mësimor edukativ dhe përsosjen e mëtejshme të figurës së tij morale”. Ky diskutim u bë nën udheheqien e organizatës bazë të Partisë edhe në kolektivin arsimor në Fterrë. U bënë mbledhjet e kompanive e prindërve ku u dhanë mëndime mjaft të vlefshme për punën e mësuesve. Këtë problem drejtoria e shkollës në bashkëpunim me kryesinë e organizatës profesionale e analizuan në dy mbledhje ku pati debate e ballafaqime për të metat që kishte në këtë drejtim në shkollë. Në këtë vit Konferenca e 25 e BRPSH e rrethit e nderoi çetën e shkollës me flamurë me këtë motivacion : “Dalluar në zhvillimin e aktiviteteve për edukimin komunist të brezit të ri”. Shkolla pati një kalueshmëri 90 për qind me notë mesatare 7,4. Kishte 62 nxënës nga të cilët 41 në ciklin e lartë. Klasën e tetë e përfunduan duke marrë dëftesën e lirimit 10 nxënës
Më 1 shtator ditën e hapjes së shkollës u organizua edhe një sesion shkencor me pjesëmarrjen e gjithë fshatit me rastin e 40 vjetorit të rënies së dëshmorit Hiqmet Dusha.
Në këtë vit filloi zbatimi i programeve e planeve të reja mësimore për klasën e parë dhe të pestë. Nga ana e mësuesve që punuan në klasën e parë dhe të pestë pati një punë më të mirë për realizimin me cilësi të kërkesave që shtronte dokumentacioni i ri. Vemendja krysore e drejtorisë së shkollës dhe kolektivit pedagogjik u përqëndrua në klasën e parë dhe të pestë.
Prej datës 7 deri më 9 dhjetor një ekip i seksionit të arsimit dhe të kulturës i kryesuar nga përgjegjësi i këtij seksioni ushtroi ndihmën e kontrollin për të shikuar punën që bëhej në klasën e parë, të dytë dhe të pestë. Qëllimi i tij ishte të verifikonte në praktikën e punës së shkollës arritjet dhe problemet që dilnin në këto klasa. Konksuzioni i përgjithshëm i ekipit ishte ky : “ Drejtoria e shkollës gjatë këtij viti shkollor është përpjekur për të materializuar në jetën e shkollës udhëzimet e ardhura, të zbatojë planet e programet e reja mësimore. Pozitiv është fakti që në drejtori janë hartuar mirë planet e punës si plani vjetor, plani mujor, plani i kontrollit të drejtorisë, etj. Dokumentacioni për të gjitha problemet ishte i rregullt, bile shumë i rregullt që tregon se drejtoresha e shkollës i ka kushtuar vëmendje dhe është sistematike në këtë punë. Ështe gjë e mirë që në planet e drejtorisë janë reflektuar edhe vërejtjet që janë bërë në kontrollet e mëparëshme. Duke mos shkëputur problemin e arsimit me ato të kulturës drejtoria e shkollës tregon kujdes edhe për këtë problem dhe ndjek me përgjegjësi dhe aktivitetin kulturor e artistik që zhvillohet në fshat duke rritur në këtë mënyrë edhe rolin e mësuesit si veprimtar shoqëror. Për disa vjet me radhë në shkollë realizohet plani i edukimit dhe nuk ka shqetësime për këtë problem kaq të rëndësishëm. Dokumentacioni për regjistrat dhe lëvizjet e nxënësve ishte i plotë. Këshilli pedagogjik i shkollës ka funksionuar rregullisht dhe është marrë me problemet që shqetësojnë aktualisht shkollën tonë. Niveli i njohurive që kanë marrë nxënësit në përgjithësi është i mirë dhe i qëndrueshëm. Mësuesat që punojnë në shkollë kanë një pregatitje të mirë ideologjike, shkencore e metodike. Është punuar mirë për rregullimin dhe zbukurimin e shkollës”( Marrë nga konkluzionet e lëna me shkrim nga ekipi).
Në sajë të punës që ishte bërë në shkollë u arrit që në fund të vitit shkollor klasa e parë, e dytë dhe e pestë të kalojnë 100 përqind. Shkolla pati një kalueshmëri 92 përqind me notë mesatare 7,2. Klasën e tetë, duke marrë dëftesën e lirimit, e mbaruan 10 nxënës.
Gjatë këtyre viteve të fundit shumica e nxënësve që mbarojnë klasën e tetë vazhdojnë shkollën e mesme bujqësore Borsh dhe me mbarimin e saj punojnë si punëtorë specialistë në kooperativë. Një pjesë e përfunduan shkollën e mesme bujqësore Borsh,me korespendencë.
Këtë vit shkolla e filloi punën e saj me intensitet, për zbatimin e orientimeve të Kongresit të 8-të PPSH e të vendimit të Byrosë Politike të KQ të PPSH të qershorit 1982 edhe më i mobilizuar se çdo herë tjetër duke qenë në kuadrin e 40-vjetorit të çlirimit të Atdheut. Në këtë kuadër u organizua një veprimtari e dendur politiko-edukative, kulturore-shkencore e fiskulturore sportive. Mësues e nxënës u njohën me përshëndetjen e shokut Enver Hoxha me rastin e 40 vjetorit të çlirimit të Atdheut.


x
x x

Të gjithë nxënësit që kanë kaluar nga bankat e kësaj shkolle sot janë shpërndarë në të katër anët e Atdheut dhe japin kontributin e tyre në sektorë të ndryshëm të ekonomisë, kulturës, arsimit e mbrojtjes. Midis tyre ka profesorë, punonjës shkencorë, mjekë, inxhinierë, ekonomistë, agronomë, oficerë si dhe shkrimtarë, poetë e artistë.
Sot nga Fterra numurohen mbi 250 kuadro me arsim të lartë nga të cilët rreth 80 janë femra. Janë rreth 350 veta me arsim të mesëm të përgjithshëm e profesional prej të cilve 150 femra. Me dhjetra të tjerë vazhdojnë sot arsimin e mesëm e të lartë.
Nga fshati ynë mbajnë tituj e grada shkencore :
Profesor: Ismet Elezi
Bashkëpuntor i vjetër shkencor e Docent : Besim Elezi, Jakup Mato, Muzafer Korkuti
Sezai Braho, Hamlet Bezhani.
Kandidat të shkencave : Zeko Braho, Vehap Bezhani Zaçe Malaj.
8 pedagogë japin mësim në Universitetin e Tiranës dhe në Institute të larta.
- Nga bijt e Fterrës kanë botuar studime monografike, vepra letrare, tekste mësimore për shkollat e larta e të mesme si Ismet Elezi, Jakup Mato, Bardhyl Xhama, Besim Elezi, Muzafer Korkuti, Sezai Braho, Guro Zeneli, Hamlet Bezhani, Zeko Braho, Sulejman Mato, Sheri Mita, Vullnet Mato etj.
Historia e shkollës, arsimit e luftës disa qindra vjeçare të popullit të fshatit është një pjesë e historisë së tij për të ruajtur gjuhën, kulturën,është historia e luftës së pavdekshme të tij për dije e përparim. Vetëm në vitet e pushtetit popullor arsimi e kultura u bënë pronë e masave, u arritën fitore të shkëlqyera në fushën e arsimit e të kulturës dhe bashkëfshatarët tanë kudo ku jetojnë e punojnë u radhitën përkrah punonjësve më të përparuar të vendit tonë në fushën e arsimit e të kulturës.
Brezit te ri që po rritet i takon dhe duhet t’a çojë më përpara traditën më të mirë të gjithe brezave, sidomos ne arsim e kulturë.


Shënim: Ky varjant është marrë nga Muzafer Korkuti në maj 1997.















MËSUES QË KANË PUNUAR NË FTERRË
1.- Fetah Zani 1910
2.- Selim Gjonika 1916-1918
3.- Nimet Selimi 1921-1922
4.- Neim Zani 1922-1924, 1944, 1945-1960
5.- Sabri Banushi 1934-1935
6.- Yzeir Luçi 1935-1936
7.- Muzafer Kallajxhi 1936-1937
8.- Mihal Kopali 1940-1943
9.- Hiqmet Dusha 1940-1942
10.- Dallandyshe Dushe 1951-1952
11.- Bedenë Braho 1956-1957
12.- Nazire Zhupa 1959-1960
13.- Peno Zhupa 1960-1961
14.- Bashkim Zani 1961-1962
15.- Berate Hizmo 1961-1962
16.- Baki Gjoni 1962-1964
17.- Teno Lona 1964-1966, 1968-1970
18.- Didfliqare Lona 1964-1967, 1969-1986
19.- Shpresa Dusha 1963-1964
20.- Mihane Maçi 1967-1974
21.- Lavdim Mici 1967-1968
22.- Nedrete Mehmeti 1969-1970
23.- Luan Shkurti 1970-1974
24.- Fatmir Dusha 1970-1971
25.- Llazar Dhimpali 1970-1977
26.- Abdulla Duka 1971-1976
27.- Durim Kodhima 1971-1972
28.- Llambi Çerepi 1971-1972
29.- Burbuqe Dhuli 1971-1986
30.- Isa Kaçi ` 1971-1973
31.- Kosta Gagali 1972-1973
32.- Nedrete Duka 1973-1974
33.- Llukan Zhupa 1970-1972
34.- Stavri Dhrami 1975-1986
35.- Melsi Shendi 1977-1978
36.- Janaq Mëhilli 1977-1978
37.- Roland Shkurti 1981-1982
38.- Vedat Zeqaj 1982-1983
39.- Çuman Abedini 1984-1985


MESUESIT QË KANË DALË NGA FSHATI FTERRË



1.- Lame Rushit Xhama
2.- Xhevdet Hamit Kofina
3.- Selim Mahmut Gjonika
4.- Hasan Ibrahim Hizmo
5.- Hiqmet Iljaz Dusha
6.- Fetah Sulejman Zani
7.- Turhan Jashar Mato
8.- Neim Sulejman Zani
9.- Hiqmet Sulo Shehu
10.- Tare Abaz Braho
11.- Rait Remzi Braho
12.- Zeko Xhevdet Braho
13.- Bardhyl Lame Xhama
14.- Hulusi Sulo Hizmo
15.- Berate Sulo Hizmo
16.- Jakup Halil Mato
17.- Elisabeta Halil Mato
18.- Sulejman Halil Mato
19.- Xhemal Halil Mato
20.- Skënder Halil Mato
21.- Gëzim Mato Dusha
22.- Durro Fiko Hizmo
23.- Guro Rrapo Zeneli
24.- Baku Kadri Gjoni
25.- Teno Xhahit Lona
26.- Pestrovë Qazo Gjoni
27.- Dilfiqare Qazo Gjoni
28.- Rakip Muharrem Korkuti
29.- Muzafer Muharrem Korkuti
30.- Hajma Husein Mehmeti
31.- Luan Demir Shkurti
32.- Nazire Mehmet Zhupa
33.- Bashkim Neim Zani
34.- Çerçiz Neim Zani
35.- Fermele Neim Zani
36.- Fate Remzi Braho
37.- Bedenë Xhevdet Braho
38.- Ismiha Xhevdet Braho
39.- Vasfi Xhevdet Braho
40.- Napolon Xhevdet Braho
41.- Bërbuqe Avdi Dhuli
42.- Fatmir Sherif Dusha
43.- Dallandyshe Sherif Dusha
44.- Suzana Sherif Dusha
45.- Shpresa Sherif Dusha
46.- Pasionare Mehmet Dusha
47.- Jetmira Lutfi Dusha
48.- Hamlet Refik Bezhani
49.- Behar Refik Bezhani
50.- Behare Himet Maçi
51.- Nedrete Hamza Mehmeti
52.- Mihane Gani Maçi
53.- Liliana Gani Maçi
54.- Qëndrime Levend Gjoni
55.- Didare Shaban Mita
56.- Petrit Hivzi Kofina
57.- Tefta Xhevdet Kofina
58.- Floreta Dervish Shkurti
59.- Liliana Bardhyl Xhama
60.- Najmo Feim Dauti
61.- Rolanda Eqerem Kofina
62.- Flamur Zenel Shkurti
63.- Gastere Uzeir Shkurti
64.- Aksinja Uzeir Shkurti
65.- Roland Bahri Shkurti
66.- Plotim Bastri Dauti
67.- Pesho Mehmet Zhupa
68.- Hamzo Hamdi Memi
69.- Safet Hamit Kofina
70.- Nedrete Hamza Mehmeti
71.- Senai Ismet Elezi
72.- Fahri Esheref Mita
73.- Donika Dervish Shkurti
74.-Saide Nezir Shkurti
75.- Eduard Halit Zhupa
76.- Minevere Zenel Shkurti
77.- Nafie Selim Avreci
78.- Matjane Merqez Zeneli
79.- Musa Dervish Shkurti
80.- Lefteri Dervish Shkurti
81.- Lirim Dervish Shkurti
82.- Donika Dervish Shkurti
83.- Violeta Safet Kofina
84.- Lulëzim Safet Kofina
85.- Safora Tare Braho
86.- Lida Novruz Shkurti
87.- Miro Musa Shkurti
88.- Antoneta Abedin Mërkuri
89.- Petrit Hivzi Kofina
90.- Shpresa Rait Braho
91.- Arta Hulusi Hizmo